Anyị niile nụrụ ya: ọ bụrụ na ịchọrọ inwe ihe ịga nke ọma, bilie n'isi ụtụtụ. Ọ bụghị ihe ijuanya na Apple CEO Tim Cook biliri n'elekere 3:45 nke ụtụtụ na onye guzobere Virgin Group Richard Branson na 5:45 nke ụtụtụ "Onye na-ebili n'isi ụtụtụ, Chineke na-enye ya!"
Mana nke a ọ pụtara na ndị niile nwere ihe ịga nke ọma, na-enweghị isi, na-ebili n'isi ụtụtụ? Na na a na-edebere gị ụzọ ịga nke ọma ma ọ bụrụ na ụjọ na-atụ gị n'echiche nke iteta, imega ahụ, ịhazi ụbọchị gị, iri nri ụtụtụ na imecha ihe mbụ dị na listi ahụ tupu elekere asatọ nke ụtụtụ? Ka anyị chọpụta ya.
Dị ka ọnụ ọgụgụ si kwuo, ihe dị ka 50% nke ndị bi na-elekwasị anya ọ bụghị n'ụtụtụ ma ọ bụ mgbede, kama n'ebe dị n'etiti. Otú ọ dị, ihe dị ka otu onye n’ime mmadụ anọ n’ime anyị na-abụkarị onye tolitere n’oge, onye ọzọ n’ime anọ bụ ikwiikwii abalị. Na ụdị ndị a dị iche na ọ bụghị naanị na ụfọdụ na-apụ na 10 pm, ebe ndị ọzọ na-adịghị ala ala maka ọrụ n'ụtụtụ. Nnyocha na-egosi na ụdị ụtụtụ na mgbede nwere nkewa nke ụbụrụ aka ekpe / aka nri: echiche nyocha na imekọ ihe ọnụ vs. ihe okike na onye ọ bụla.
Ọtụtụ nchọpụta egosila na ndị mmadụ na-agbasi mbọ ike, na-enwere onwe ha ma dị mfe ịkpọtụrụ. Ha na-esetịpụ onwe ha ihe mgbaru ọsọ dị elu, na-emekarị atụmatụ maka ọdịnihu ma na-agbalịsi ike maka ọdịmma. Ha adịghị enwekarị ịda mbà n'obi, ise siga ma ọ bụ ịṅụ ihe ọṅụṅụ ma e jiri ya tụnyere ikwiikwii abalị.
Ọ bụ ezie na ụdị ụtụtụ nwere ike nwetakwuo agụmakwụkwọ, ikwiikwii abalị na-enwekarị ebe nchekwa dị mma, nhazi ọsọ ọsọ na ikike nghọta dị elu - ọbụna mgbe ha ga-arụcha ọrụ n'ụtụtụ. Ndị abalị na-emeghe ohere maka ahụmịhe ọhụrụ ma na-eche ha mgbe niile. Ha na-abụkarị ihe okike (ọ bụ ezie na ọ bụghị mgbe niile). Ma megidere ilu ahụ - "N'isi ụra na n'isi ibili, ahụike, akụ na ụba na ọgụgụ isi ga-agbakọta" - nchọpụta na-egosi na ikwiikwii abalị dị nnọọ mma ma mara mma dị ka ụdị ụtụtụ, ma na-abụkarị ọgaranya.
Ka na-eche na ndị na-ebili n'oge nwere ike nweta ọrụ nke CEO nke ụlọ ọrụ? Adịla ngwa ngwa ịtọ mkpu gị maka elekere ise nke ụtụtụ. Mgbanwe dị egwu na usoro ihi ụra gị nwere ike ọ gaghị enwe mmetụta dị ukwuu.
Dị ka ọkà mmụta ihe ndị dị ndụ na Mahadum Oxford bụ Katharina Wulff si kwuo, bụ́ onye na-amụ usoro ihe ọmụmụ oge na ụra na-ehi ụra, ọ na-adị ndị mmadụ mma karị ma ha bie ndụ otú ha na-achọsi ike. Nnyocha e mere na-egosi na otú a ka ndị mmadụ na-esi na-arụpụta ihe karị, na ikike iche echiche ha na-adịwanye ukwuu. Tụkwasị na nke ahụ, ịhapụ mmasị sitere n'okike nwere ike imerụ ahụ. Dịka ọmụmaatụ, mgbe ikwiikwii na-eteta n'isi ụtụtụ, ahụ ha ka na-emepụta melatonin, hormone ụra. Ọ bụrụ na n'oge a ha na-amanye ịhazigharị ahụ maka ụbọchị ahụ, ọtụtụ nsonaazụ physiological na-adịghị mma nwere ike ime - dịka ọmụmaatụ, ogo dị iche iche nke mmetụta insulin na glucose, nke nwere ike ibute ibu ibu.
Nnyocha na-egosi na chronotype anyị, ma ọ bụ elekere dị n'ime, bụ ihe na-akpata nke ukwuu. (Ndị na-eme nchọpụta achọpụtala na usoro nke circadian nke mkpụrụ ndụ mmadụ na-enyocha site na iji teknụzụ in vitro, ya bụ n'èzí ihe dị ndụ, na-ejikọta ya na ụda nke ndị e si na ha wepụta). Ihe ruru 47% nke chronotypes bụ ihe nketa, nke pụtara na ọ bụrụ na ịchọrọ ịma ihe kpatara na ị na-eteta mgbe niile n'isi ụtụtụ (ma ọ bụ, ọzọ, ihe kpatara na ị naghị eme ya), ị nwere ike chọọ ile ndị mụrụ gị anya.
N'ụzọ doro anya, ogologo oge nke circadian rhythm bụ ihe mkpụrụ ndụ ihe nketa. Na nkezi, ndị mmadụ na-ege ntị ka ọ na-eme mkpọtụ nke awa 24. Ma na ikwiikwii, ụda ahụ na-adịru ogologo oge, nke pụtara na na-enweghị akara ngosi nke mpụga, ha ga-emecha hie ụra wee teta ma e mesịa.
Na mgbalị iji chọpụta ihe nzuzo nke ịga nke ọma, anyị na-echefukarị ihe abụọ. Nke mbụ, ọ bụghị ndị niile na-eme nke ọma bụ ndị na-ebili n'oge, ọ bụghịkwa ndị niile na-ebili n'oge na-eme nke ọma. Mana nke kachasị mkpa, dị ka ndị ọkà mmụta sayensị na-amasị ikwu, mmekọrịta na ihe kpatara ya bụ ihe abụọ dị iche iche. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, ọ dịghị ihe àmà na-egosi na iteta n'isi ụtụtụ bara uru n'onwe ya.
A na-ahazi ọha n'ụzọ nke na-amanye ọtụtụ mmadụ ịmalite ọrụ ma ọ bụ ọmụmụ ihe n'isi ụtụtụ. Ọ bụrụ na ị na-eteta n'isi ụtụtụ, mgbe ahụ, ị ga-abụ na ị na-arụpụta ihe karịa ndị ọgbọ gị, dịka nchikota nke mgbanwe ndu, site na hormones na okpomọkụ ahụ, ga-arụ ọrụ maka uru gị. Ya mere, ndị na-enwe mmasị ibili n'isi na-ebi ndụ n'ụdị ọdịdị ha ma na-enweta ọtụtụ ihe. Ma ahụ nke ikwiikwii na 7 n'ụtụtụ na-eche na ọ ka na-ehi ụra, na-akpa àgwà otú ahụ, n'ihi ya, ọ na-esiri ndị abalị ike karị ịgbake na-amalite na-arụ ọrụ n'ụtụtụ.
Ndị nchọpụta ahụ kwukwara na ebe ọ bụ na ụdị mgbede na-emekarị ka ọ na-arụ ọrụ mgbe ahụ ha adịghị enwe mmetụta, ọ bụghị ihe mgbagwoju anya na ha na-enwekarị mmetụta dị ala ma ọ bụ enweghị afọ ojuju na ndụ. Ma mkpa ọ dị na-eche mgbe niile ka esi emeziwanye na nkuku ire ụtọ nwekwara ike kpalite nkà okike na nghọta ha.
Ebe ọ bụ na ndị mmadụ na-ehi ụra n’oge ma teta n’oge na-adị umengwụ, ọtụtụ ndị na-agbalịsi ike ịzụ onwe ha ka ha bụrụ ndị na-ebili n’oge. Ndị na-enweghị ike inwe àgwà nnupụisi karịa ma ọ bụ nke onwe. Na mgbanwe usoro iheomume adịghị ọbụna agbanwe àgwà ndị a: Dị ka otu nnyocha chọpụtara, ọ bụ ezie na ndị na-eme abalị gbalịrị ịghọ ndị na-ebili n'oge, ọ meghị ka ọnọdụ ha ma ọ bụ afọ ojuju ndụ ha ka mma. Ya mere, njirimara agwa ndị a na-abụkarị "ihe dị mkpa nke chronotype ikpeazụ".
Nnyocha na-egosikwa na mmasị ihi ụra nwere ike jikọta ya na ọtụtụ njirimara ndị ọzọ. Dị ka ihe atụ, onye na-eme nchọpụta bụ́ Neta Ram-Vlasov nke si na Mahadum Haifa chọpụtara na ndị na-emepụta ihe na-enwekarị nsogbu ihi ụra, dị ka ịmụrụ anya n’abalị ma ọ bụ ehighị ụra nke ọma.
Ka ị chere na ọ ga-aka mma ịzụ onwe gị ka ị bụrụ onye ụtụtụ? Mgbe ahụ ikpughe ọkụ na-egbuke egbuke (ma ọ bụ eke) n'ụtụtụ, ịzere ọkụ ọkụ n'abalị, na ịṅụ melatonin n'oge nwere ike inye aka. Ma buru n'uche na mgbanwe ọ bụla na atụmatụ dị otú ahụ chọrọ ịdọ aka ná ntị na ọ ghaghị ịdị na-agbanwe agbanwe ma ọ bụrụ na ịchọrọ iji nweta nsonaazụ na ịkwado ya.