Ọganihu ọha na eze na nnwere onwe

10 puku afọ gara aga BC, na a nnọọ obere mpempe ohere ebe ụmụ mmadụ mgbe ahụ biri, ya bụ na Jọdan Valley, a Neolithic mgbanwe mere na a nnọọ obere oge nke oge - mmadụ zụrụ ọka wit na anụmanụ. Anyị amaghị ihe kpatara nke a ji mee kpọmkwem ebe ahụ - ikekwe n'ihi ọnyà oyi dị nkọ nke mere na Early Dryas. Ndị mbụ Dryas gburu omenala Clavist na America, mana ọ nwere ike ịmanye omenala ndị Natufian na Ndagwurugwu Jọdan n'ọrụ ugbo. Ọ bụ mgbanwe nke gbanwere ọdịdị nke mmadụ kpamkpam, ya na echiche ọhụrụ nke mbara igwe bilitere, echiche ọhụrụ nke ihe onwunwe (ọka wit nke m toro bụ nke onwe ya, ma ero dị n'ime ọhịa na-ekekọrịta).

Mmadụ banyere osisi na anụmanụ na symbiosis, na dum ụdi akụkọ ihe mere eme nke ihe a kpọrọ mmadụ bụ, n'ozuzu, akụkọ ihe mere eme nke symbiosis na osisi na anụmanụ, ekele nke mmadụ nwere ike ibi na ndị dị otú ahụ eke gburugburu na-eji. ihe onwunwe ndị dị otú ahụ nke ọ na-apụghị iji ozugbo. N'ebe a, mmadụ anaghị eri ahịhịa, ma atụrụ, ebe a na-eme nri maka ịhazi ahịhịa n'ime anụ, na-arụ ya ọrụ a. Na narị afọ gara aga, agbakwunyere symbiosis nke mmadụ nwere igwe na nke a.

Ma, ebe a, ihe kacha mkpa maka akụkọ m bụ na ụmụ ndị Natufian meriri ụwa dum. Ndị Natufian abụghị ndị Juu, ọ bụghị ndị Arab, ọ bụghị ndị Sumer, ọ bụghị ndị China, ha bụ ndị nna nna nke ndị a niile. Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ asụsụ niile a na-asụ n'ụwa, ma e wezụga asụsụ Africa, Papua New Guinea na ụdị Quechua, bụ asụsụ nke ụmụ ndị na-eji nkà na ụzụ ọhụrụ a nke symbiosis na osisi ma ọ bụ anụmanụ. biri n'ofe Eurasia puku afọ mgbe puku afọ gasịrị. Ezinụlọ Sino-Caucasian, ya bụ, ma ndị Chechens na ndị China, ezinụlọ poly-Asiatic, ya bụ, ma ndị Hun na ndị Kets, ezinụlọ barial, ya bụ, ndị Indo-European, na ndị Finno-Ugric, na ndị Semitic-Khamites - ndị a niile bụ ụmụ ndị dị ihe karịrị puku afọ iri BC na ndagwurugwu Jọdan mụtara ịkọ ọka.

Ya mere, echere m, ọtụtụ ndị anụwo na Europe na Upper Paleolithic bụ ndị Cro-Magnon bi na Cro-Magnon ebe a, bụ onye dochie Neanderthal, onye sere foto n'ọgba, ya mere i kwesịrị ịghọta na ọ dịghị ihe ọ bụla. ekpe nke ndị a Cro-Magnons ndị bi na Europe nile , na-erughị ndị India North America - ha okụrede kpamkpam, bụ ndị na-ese eserese n'ọgba. Asụsụ ha, omenala ha, omenala ha ka edochiela kpamkpam site n'aka ụmụ ndị na-efegharị efegharị na-efegharị ndị na-azụ ọka wit, oke ehi, ịnyịnya ibu na ịnyịnya. Ọbụna ndị Celt, ndị Etruscan na Pelasgians, ndị na-apụ n'anya, bụkwa ụmụ ndị Natufian. Nke a bụ nkuzi mbụ m chọrọ ikwu, ọganihu teknụzụ ga-enye uru a na-enwetụbeghị ụdị ya na mmeputakwa.

Na 10 puku afọ gara aga BC, mgbanwe Neolithic mere. Mgbe a di na nwunye nke puku afọ, ndị mbụ obodo na-ama na-egosi na ọ bụghị nanị na Jọdan, ma gburugburu. Otu n'ime obodo mbụ nke mmadụ - Jeriko, 8 puku afọ BC. O siri ike igwu. Dị ka ihe atụ, e gwupụtara Chatal-Guyuk n’Eshia Maịnọ obere oge ka e mesịrị. Na mpụta nke obodo bụ n'ihi mmụba nke ọnụ ọgụgụ mmadụ, ụzọ ọhụrụ na mbara igwe. Ma ugbu a, m chọrọ ka ị chegharịa nkebi ahịrịokwu na m kwuru: «Cities pụtara. N'ihi na nkebi ahịrịokwu bụ banal, na na ya, n'ezie, a jọgburu onwe paradox dị ịtụnanya.

Nke bụ eziokwu bụ na ụwa nke oge a bi na steeti gbatịrị agbatị, nsonaazụ nke mmeri. Enweghị obodo-obodo na ụwa nke oge a, nke ọma, ma e wezụga Singapore. Ya mere, maka oge mbụ n'akụkọ ihe mere eme nke ihe a kpọrọ mmadụ, steeti ahụ apụtaghị n'ihi mmeri nke otu ndị agha na eze n'isi, steeti ahụ pụtara dị ka obodo - mgbidi, ụlọ arụsị, ala ndị dị n'akụkụ. Na puku afọ ise site na 5th ruo 8rd millennium BC, steeti ahụ dị naanị dịka obodo. Naanị puku afọ atọ BC, site n'oge Sargon nke Akkad, ala-eze gbatịrị agbatị malitere n'ihi mmeri nke obodo ndị a.

Na nhazi nke obodo a, isi ihe 2 dị ezigbo mkpa, otu n'ime ha, na-ele anya n'ihu, a na m achọta ihe na-agba ume maka ụmụ mmadụ, na nke ọzọ, n'ụzọ megidere, na-ewute. Ọ bụ ihe na-agba ume na e nweghị ndị eze n’obodo ndị a. Ọ dị ezigbo mkpa. N'ebe a, a na-ajụkarị m ajụjụ a "N'ozuzu, ndị eze, ụmụ nwoke alfa - mmadụ nwere ike ịnọ na-enweghị ha?" Nke a bụ kpọmkwem ihe ọ nwere ike ime. Onye nkụzi m na onye nlekọta, Vyacheslav Vsevolodovich Ivanov, n'ozuzu na-agbaso echiche dị egwu, o kwenyere na n'ime ụmụ mmadụ, dị ka ọ dị na apes ndị ọzọ dị elu, ọrụ onye ndu na-ebelata ma e jiri ya tụnyere apes dị ala. Ma mmadụ na mbụ nwere nanị ndị eze dị nsọ. M nwere mmasị ka a ọzọ na-anọpụ iche echiche, dị ka onye, ​​kpọmkwem n'ihi na ọ dịghị genetically kpebisiri ụkpụrụ omume, mfe mgbanwe azum, nke, n'agbanyeghị, bụkwa e ji mara nke elu enwe, n'ihi na ọ dị mma. mara na otu chimpanzees nwere ike ịdị iche na omume dị ka samurai si Europe. E nwekwara akwụkwọ akụkọ mgbe n'ìgwè nke orangutan, nwoke toro eto, n'ihe ize ndụ, na-agba ọsọ gaa n'ihu na-akụ, na ndị ọzọ, mgbe n'ime ìgwè ehi ọzọ, nwoke bụ isi na-ebu ụzọ gbapụ.

N'ebe a, ọ dị ka mmadụ nwere ike ibi dị ka otu ezinụlọ na-alụbeghị di n'ókèala ahụ, nwoke na nwanyị, nwere ike ịmepụta ngwugwu ndị isi na nwoke na-achị achị na nwanyị na-achị achị, nke mbụ ma ọ bụrụ na udo na ụba dị, nke abụọ ma ọ bụrụ na agha. na ụkọ. Na nke abụọ, n'agbanyeghị, ikpe, ndị nwoke na-eme nke ọma na-ahazi mgbe niile n'ime ihe dị ka proto-agha. N'ozuzu, e wezụga nke ahụ, mmekọ nwoke na nwanyị n'etiti ụmụ nwoke na-eto eto yiri ka ọ bụ ezigbo mgbanwe omume nke na-abawanye enyemaka n'ime ndị agha dị otú ahụ. Ma ugbu a, a mmuo a dị ntakịrị kwatuo na a na-ahụta nwoke na nwanyị dị ka nwanyị na mba anyị. Na, n'ozuzu, na akụkọ ihe mere eme nke ihe a kpọrọ mmadụ, nwoke nwere mmasị nwoke bụ ndị kasị agha subclass. Ma Epaminondas na Pelopidas, n'ozuzu, akụkụ nsọ nile nke Theban bụ ndị mmekọ nwoke na nwanyị. Ndị samurai bụ nwoke nwere mmasị nwoke. Ụdị ndị agha dị otú a bụ ndị a na-ahụkarị n'etiti ndị Germany oge ochie. N'ozuzu, ndị a bụ ihe atụ banal. Ebe a, ọ bụghị nnọọ banal - hwarang. Ọ bụ na Korea oge ochie ka e nwere ndị isi agha, ọ bụkwa ihe e ji mara na, na mgbakwunye na ọnụma n'agha, ndị Hwarang bụ nnọọ nwanyị, na-ese ihu ha, na-eji ejiji.

Ọfọn, laghachi n'obodo ochie. Ha enweghị ndị eze. Enweghị obí eze na Chatal-Guyuk ma ọ bụ na Mohenjo-Daro. E nwere chi, emesia e nwere mgbakọ na-ewu ewu, o nwere ụdị dị iche iche. Enwere akụkọ banyere Gilgamesh, onye na-achị obodo Uruk, onye chịrị na njedebe nke narị afọ nke XNUMX BC. Ndị omeiwu bicameral chịrị Uruk, nke mbụ (ụlọ nzuko omeiwu) nke ndị okenye, nke abụọ n'ime ndị niile nwere ike ibu agha.

A na-ekwu na uri banyere nzuko omeiwu, ya mere. Uruk n’oge a dị n’okpuru obodo ọzọ, Kish. Kish chọrọ ndị ọrụ si Uruk maka ọrụ ịgba mmiri. Gilgamesh jụrụ ma ọ̀ ga-erubere Kish isi. Council nke ndị okenye na-ekwu "Nyefee," Council of Warriors na-ekwu "Ọgụ." Gilgamesh meriri agha ahụ, n'ezie, nke a na-ewusi ike ya ike.

N'ebe a, ekwuru m na ọ bụ onye na-achị obodo Uruk, n'otu n'otu, na ederede "lugal". Okwu a na-emekarị sụgharịa dị ka «eze», nke bụ fundamentally na-ezighị ezi. Lugal bụ naanị onye ndu ndị agha ahọpụtara maka oge a kapịrị ọnụ, na-abụkarị afọ asaa. Na naanị site na akụkọ Gilgamesh, ọ dị mfe ịghọta na n'oge agha na-aga nke ọma, ọ dịghịkwa mkpa ma ọ bụ ihe nchebe ma ọ bụ mkpasu iwe, onye ọchịchị dị otú ahụ nwere ike ịghọ onye ọchịchị naanị. Otú ọ dị, lugal abụghị eze, kama ọ bụ onyeisi oche. Ọzọkwa, o doro anya na n'obodo ụfọdụ okwu «lugal» dị nso na okwu «president» na nkebi ahịrịokwu «President Obama», na ụfọdụ ọ bụ nso pụtara okwu «president» na nkebi ahịrịokwu «President Putin. ».

Dị ka ihe atụ, e nwere obodo Ebla—nke a bụ obodo azụmahịa kasị ukwuu bụ́ Sumer, nke a bụ obodo ukwu nwere puku mmadụ 250, bụ́ nke na-enweghị ihe ha nhata n’ebe ọwụwa anyanwụ mgbe ahụ. Ya mere, ruo mgbe ọ nwụrụ, o nweghị ndị agha nkịtị.

Ọnọdụ nke abụọ na-agbawa obi nke m chọrọ ịkọ bụ na enwere nnwere onwe ndọrọ ndọrọ ọchịchị n'obodo ndị a niile. Na ọbụna Ebla nweere onwe ya na ndọrọ ndọrọ ọchịchị 5 puku afọ BC karịa ókèala a ugbu a. Na, ebe a, enweghị nnwere onwe akụ na ụba n'ime ha na mbụ. N'ozuzu, n'obodo ndị mbụ a, a na-achịkwa ndụ nke ukwuu. Ma nke kacha mkpa bụ na Ebla nwụrụ n’ihi na Sagọn nke Akad meriri ya na ngwụcha narị afọ nke anọ BC. Nke a bụ ụwa mbụ Hitler, Attila na Genghis Khan na otu karama, nke meriri ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ obodo niile nke Mesopotemia. Ihe ndekọ nke nwoke Sagọn mere dị ka nke a: afọ Sagọn bibiri Uruk, afọ Sargọn bibiri Ilam.

Sagọn hiwere isi obodo ya Akkad n’ebe na-ejikọtaghị ya na obodo azụmaahịa dị nsọ oge ochie. N'afọ ikpeazụ Sargon n'ebe ahụ bụ ụnwụ na ịda ogbenye mara. Mgbe Sagọn nwụsịrị, alaeze ya nupụrụ isi ozugbo, ma ọ dị mkpa na onye a dum na-esote 2 puku afọ ... Ọ bụghị ọbụna 2 puku afọ. N’ezie, o mere ka ndị niile meriri ụwa n’ike mmụọ nsọ, n’ihi na ndị Asiria, ndị Het, ndị Babịlọn, ndị Midia, ndị Peasia bịara soro Sagọn. N'iburu n'uche na Saịrọs ṅomiri Sagọn, Alexander Onye Ukwu ṅomiri Saịrọs, Napoleon ṅomiri Alexander Onye Ukwu, Hitler ṅomiri Napoleon ruo n'ókè ụfọdụ, mgbe ahụ anyị nwere ike ikwu na omenala a, nke malitere 2,5 puku afọ BC, ruru ụbọchị anyị. wee kee steeti niile dị adị.

Gịnị mere m na-ekwu maka nke a? Na narị afọ nke 3 BC, Herodotus na-ede akwụkwọ «History» banyere otú free Greece agha despotic Asia, anyị na-ebi ndụ a paradaịs kemgbe. Middle East bụ ala nke enweghị mmasị, Europe bụ ala nnwere onwe. Nsogbu bụ na oge ochie despotism, n'ụdị nke Herodotus na-atụ egwu ya, pụtara na East na narị afọ nke ise BC, 5 afọ mgbe mpụta nke mbụ obodo. Ọ were East dị egwu na-enweghị isi naanị afọ 5 ka ọ si n'ọchịchị onwe ya gaa n'ọchịchị aka ike. Ọfọn, echere m na ọtụtụ ọchịchị onye kwuo uche ya nke oge a nwere ohere ijikwa ngwa ngwa.

N’ezie, nkwuwa okwu ndị ahụ Herodotus dere banyere ya bụ n’ihi mmeri e meriri ógbè ndị dị n’Etiti Ebe Ọwụwa Anyanwụ Ụwa, nbata ha n’alaeze ndị gbasasịrị agbasa. Na obodo-obodo Gris, ndị na-ebu echiche nke nnwere onwe, n'otu ụzọ ahụ abanyela n'ime alaeze dị ogologo - Rome mbụ, na Byzantium. Byzantium a bụ ihe nnọchianya nke ọrụ ọwụwa anyanwụ na ịgba ohu. Ma, n'ezie, ịmalite akụkọ ihe mere eme nke East East ebe ahụ na Sargon dị ka ịmalite akụkọ ihe mere eme nke Europe na Hitler na Stalin.

Nke ahụ bụ, nsogbu bụ na n'akụkọ ihe mere eme nke ihe a kpọrọ mmadụ, nnwere onwe adịghị apụta ma ọlị na narị afọ nke XNUMX na ntinye aka nke nkwupụta nke nnwere onwe, ma ọ bụ nke iri abụọ na ntinye aka nke Liberty Charter, ma ọ bụ, n'ebe ahụ, na nnwere onwe. nke Athens si Peisistratus. Ọ na-ebilite mgbe niile na mbụ, dịka iwu, n'ụdị obodo efu. Mgbe ahụ, ọ lara n'iyi wee bụrụ na a ga-etinye ya n'ime alaeze ndị gbasasịrị, na obodo ndị dị na ya dị ka mitochondria na cell. Ma n’ebe ọ bụla a na-enwebeghị ogologo oge ma ọ bụ na ọ daa mbà, obodo dị iche iche pụtara, n’ihi na Sagọn meriri obodo ndị dị n’Etiti Ebe Ọwụwa Anyanwụ Ụwa, mgbe ahụ ndị Babịlọn na ndị Asiria meriri, ndị Rom meriri obodo Grik… nke mmeri ya n'onwe ya ghọrọ enweghị mmasị. Ịtali, French, Spanish mgbe ochie obodo ida nnwere onwe ha ka eze ike na-eto eto, na Hansa tụfuru mkpa ya, Vikings a na-akpọ Russia «Gardarika», obodo nke obodo. Yabụ, na obodo ndị a niile, otu ihe ahụ na-eme dị ka amụma oge ochie, commodes Italiantali ma ọ bụ obodo Sumerian. Ndị agha ha, nke a na-akpọ maka nchekwa, na-ejide ike niile ma ọ bụ ndị mmeri na-abịa, ebe ahụ, eze France ma ọ bụ Mongols.

Nke a bụ oge dị oke mkpa na mwute. A na-agwakarị anyị banyere ọganihu. Ekwesịrị m ikwu na n'akụkọ ihe mere eme nke ihe a kpọrọ mmadụ enwere naanị otu ụdị ọganihu na-enweghị atụ - nke a bụ ọganihu teknụzụ. Ọ bụ ihe na-adịghị ahụkebe na nke a ma ọ bụ teknụzụ mgbanwe mgbanwe, ozugbo achọpụtara, echefuru. Enwere ike ịkpọta ọtụtụ ihe ewepu. Oge emepechabeghị anya chefuru simenti ndị Rom ji mee ihe. Ọfọn, ebe a, m ga-eme ndoputa na Rome jiri ciment mgbawa, ma mmeghachi omume bụ otu ihe ahụ. Egypt, mgbe mwakpo nke ndị dị n'oké osimiri gasịrị, chefuru teknụzụ maka imepụta ígwè. Ma nke a bụ kpọmkwem wezuga iwu. Ọ bụrụ na mmadụ amụta, dịka ọmụmaatụ, ịgbaze ọla, n'oge na-adịghị anya, Age Bronze ga-amalite na Europe dum. Ọ bụrụ na ihe a kpọrọ mmadụ emepụta ụgbọ ịnyịnya, n’oge na-adịghị anya, onye ọ bụla ga-agba ụgbọ ịnyịnya. Ma, ebe a, ọganihu mmekọrịta ọha na eze na ndọrọ ndọrọ ọchịchị bụ ihe a na-apụghị ịghọta aghọta na akụkọ ihe mere eme nke ihe a kpọrọ mmadụ - akụkọ ihe mere eme nke ọha mmadụ na-agagharị na gburugburu, mmadụ niile na-agba gburugburu, n'ihi ọganihu nkà na ụzụ. Na ihe na-adịghị mma bụ na ọ bụ nkà na ụzụ mepụtara na-etinye ngwá agha kachasị egwu n'aka ndị iro nke mmepeanya. Ọ dị mma, dịka Bin Laden emepụtaghị ụlọ elu na ụgbọ elu, mana o jiri ha mee ihe nke ọma.

Naanị ihe m kwuru bụ na na narị afọ nke ise Sagọn meriri Mesopotemia, na o bibiri obodo ndị na-achị onwe ya, o mere ka ha ghọọ brik nke alaeze ukwu ya. Ọnụ ọgụgụ ndị a na-ebibibeghị ghọrọ ndị ohu n'ebe ọzọ. E hiwere isi obodo ahụ pụọ na obodo ochie ndị nweere onwe ha. Sagọn bụ onye mbụ meriri, ma ọ bụghị onye mbibi mbụ. Na narị afọ iri nke 5, ndị nna nna anyị Indo-European bibiri mmepeanya nke Varna. Nke a bụ mmepeanya dị ịtụnanya, a chọtara ihe foduru ya na mberede n'oge a na-egwupụta ihe na 1972. A gwubeghị ụzọ atọ nke Varna necropolis. Ma, anyị aghọtalarị ugbu a na na narị afọ nke abụọ BC, ya bụ, mgbe a ka nwere puku afọ 5 ka fọdụrụ tupu e guzobe Egypt, n'akụkụ ahụ nke Balkans nke chere ihu n'Oké Osimiri Mediterenian, e nwere omenala Vinca nke mepere emepe. o doro anya na-ekwu okwu nso Sumerian. O nwere ihe odide, ihe ọla edo ya sitere na Varna necropolis karịrị ili ndị Fero dị iche iche. Omenala ha abụghị naanị ibibi - ọ bụ mkpokọta mkpochapụ. Ma eleghị anya, ụfọdụ n'ime ndị ahụ lanarịrịnụ si n'ógbè Balkan gbaga ebe ahụ ma mejupụta ndị Indo-European Gris oge ochie, ndị Pelasgians.

Mmepe ọzọ nke ndị Indo-European bibiri kpamkpam. Pre-Indo-Europe mmepe mmepe obodo nke India Harappa Mohenjo-Daro. Ya bụ, enwere ọtụtụ ikpe na akụkọ ihe mere eme mgbe mmepeanya mepere emepe na-ebibi site na ndị anyaukwu na-enweghị ihe ọ bụla ga-efunahụ ha ma e wezụga steppe ha - ndị a bụ Huns, na Avars, na ndị Turks, na Mongols.

Dịka ọmụmaatụ, Mongols, dịka ọmụmaatụ, bibiri ọ bụghị naanị mmepeanya, kamakwa gburugburu ebe obibi nke Afghanistan mgbe ha bibiri obodo ya na usoro mmiri mmiri site na olulu mmiri dị n'okpuru ala. Ha tụgharịrị Afghanistan site na obodo nke obodo ndị na-azụ ahịa na ubi ndị na-eme nri, nke onye ọ bụla meriri, site na Alexander the Great na Hephthalites, n'ime obodo nke ọzara na ugwu, nke na-enweghị onye ọ bụla mgbe Mongols nwere ike imeri. N'ebe a, ọtụtụ ndị nwere ike icheta akụkọ banyere otú ndị Taliban si gbawaa nnukwu ihe oyiyi Buddha dị nso na Bamiyan. N'ezie, ịfụ akpụrụ akpụ adịghị mma, mana cheta ihe Bamiyan n'onwe ya dị. Nnukwu obodo azụmahịa, nke ndị Mongol bibiri dum. Ha gburu ụbọchị 3, wee laghachi, gbuo ndị si n'okpuru ozu ndị ahụ kpụpụta.

Ndị Mongol bibiri obodo ọ bụghị n'ihi ajọ omume ụfọdụ. Ha aghọtachaghị ihe mere mmadụ ji nwee mkpa obodo na ubi. Site n'anya onye na-akwagharị, obodo na ubi bụ ebe ịnyịnya na-apụghị ịta ahịhịa. Ndị Hun na-akpa àgwà n'otu ụzọ ahụ na maka otu ihe kpatara ya.

Yabụ na Mongols na Huns bụ n'ezie egwu, mana ọ bara uru mgbe niile icheta na ndị nna nna anyị Indo-Europe bụ ndị kacha nwee obi ọjọọ n'ụdị ndị mmeri a. N'ebe a, ọtụtụ mmepeanya na-apụta dị ka ha bibiri, ọ bụghị otu Genghis Khan bibiri. N'echiche, ha dị njọ karịa Sargon, n'ihi na Sargon kere alaeze ukwu site na ndị bibiri ebibi, na ndị Indo-European emeghị ihe ọ bụla site na Varna na Mohenjo-Daro, ha na-ebipụ ya.

Mana ajụjụ kacha egbu mgbu bụ gịnị. Gịnị kpọmkwem kwere ka ndị Indo-European ma ọ bụ Sargon ma ọ bụ Hun tinye aka na mbibi dị otú ahụ? Gịnị gbochiri ndị mmeri ụwa ịpụta n'ebe ahụ na narị afọ nke asaa BC? Azịza ya dị nnọọ mfe: ọ dịghị ihe ọ bụla iji merie. Isi ihe kpatara ọnwụ nke obodo Sumerian bụ kpọmkwem akụ na ụba ha, nke mere ka agha a na-alụso ha ọgụ dị irè n'ụzọ akụ na ụba. Dị nnọọ ka isi ihe mere ndị mba ọzọ wakporo alaeze ukwu Rom ma ọ bụ ndị China bụ nnọọ ọganihu ha.

Ya mere, ọ bụ naanị mgbe mmalite nke obodo-steeti, pụrụ iche mmepeanya na-apụta na parasitize na ha. Na, n'ezie, steeti ọgbara ọhụrụ niile sitere na mmeri ochie ndị a na-emekarị ugboro ugboro.

Na nke abụọ, gịnị na-eme ka mmeri ndị a kwe omume? Ndị a bụ mmezu teknụzụ, nke, ọzọ, ndị meriri onwe ha emepụtaghị ya. Kedu ka ọ bụghị bin Laden chepụtara ụgbọ elu. Ndị Indo-European bibiri Varna n'ịnyịnya, ma ha emeghị ka ha zuo ezuo, ikekwe. Ha bibiri Mohenjo-Daro n'ụgbọ ịnyịnya, mana ụgbọ ịnyịnya bụ n'ezie, ma eleghị anya, ọ bụghị ihe Indo-European mepụtara. Sargon nke Akkad meriri Sumer n'ihi na ọ bụ oge Bronze Age na ndị dike ya nwere ngwá agha ọla. "Ndị dike 5400 na-eri nri ha n'ihu m kwa ụbọchị," Sargon turu ọnụ. Otu puku afọ tupu mgbe ahụ, ọnụ ọgụgụ ndị dike dị otú ahụ enweghị isi. Ọnụ ọgụgụ obodo ndị ga-akwụ ụgwọ maka ịdị adị nke igwe mbibi dị otú ahụ na-efu. Ọ dịghị ngwá agha pụrụ iche nke nyere dike ahụ ohere karịa onye e merụrụ ahụ.

Ya mere, ka anyị chịkọta. N'ebe a, site na mmalite nke Bronze Age, narị afọ nke anọ BC, obodo ndị na-ere ahịa bilitere na East Ancient East (tupu na ha dị nsọ karịa), bụ nke otu ọgbakọ na-ewu ewu na onye lugal họpụtara maka oge. Ụfọdụ n’ime obodo ndị a na-alụso ndị na-asọ mpi dị ka Uruk ọgụ, ụfọdụ enweghịkwa ndị agha dị ka Ebla. N'ụfọdụ, onye ndu nwa oge na-adịgide adịgide, na ndị ọzọ ọ naghị adị. Malite na narị afọ nke atọ BC, ndị mmeri na-abata n'obodo ndị a dị ka ijiji na mmanụ aṅụ, na ọganihu ha na-akpata ọnwụ ha dị ka ọganihu nke Europe nke oge a bụ ihe kpatara mbata na ọpụpụ nke ọnụ ọgụgụ ndị Arab dị ukwuu na otú ọganihu nke Alaeze Ukwu Rom si dị. ihe kpatara mbata na ọpụpụ nke ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ndị Germany n'ebe ahụ .

N'afọ 2270, Sargon nke Akkad meriri ihe niile. Mgbe ahụ Ur-Nammu, nke na-emepụta otu n'ime ndị kasị centralized na totalitarian steeti na etiti na obodo Uri. Mgbe ahụ Hammurabi, emesia ndị Asiria. Ndị Indo-European meriri Northern Anatolia, ndị ikwu ha bibiri Varna, Mohenjo-Daro na Mycenae ọtụtụ mgbe. Site na narị afọ nke XIII, na mbuso agha nke ndị bi n'oké osimiri na Middle East, oge ọchịchịrị malitere kpamkpam, onye ọ bụla na-eri onye ọ bụla. A mụrụ nnwere onwe na Gris ma nwụọ mgbe, mgbe ọtụtụ mmeri gasịrị, Gris ghọrọ Byzantium. A na-eweghachite nnwere onwe n'obodo ndị Ịtali mgbe ochie, ma ndị ọchịchị aka ike na ndị ọchịchị gbasatịrị na-eweghachi ha.

Na ụzọ ndị a nile nke ọnwụ nke nnwere onwe, mmepeanya na noosphere dị ọtụtụ, ma njedebe. Enwere ike kewaa ha dị ka nkewapụtara Propp ebumnuche nke akụkọ ifo. Obodo a na-ere ahịa na-anwụ site na nje nje ndị dị n'ime ma ọ bụ site na mpụga. Ma ọ bụ na-emeri ya dị ka ndị Sumer ma ọ bụ ndị Gris, ma ọ bụ ya onwe ya, na-agbachitere, na-emepụta ndị agha dị irè nke na ọ na-aghọ alaeze ukwu dị ka Rom. Ọchịchị ogbugba mmiri na-atụgharị na-abaghị uru ma merie ya. Ma ọ bụ ọtụtụ mgbe ọ na-akpata salinization nke ala, na-anwụ n'onwe ya.

Na Ebla, onye ọchịchị na-adịgide adịgide nọchiri onye ọchịchị ahụ, bụ́ onye a họpụtara maka afọ 7, mgbe ahụ Sargon bịara. N'obodo ndị Ịtali mgbe ochie, ndị condottiere buru ụzọ weghara ikike n'isi obodo ahụ, mgbe ahụ, ụfọdụ eze French bịara, onye nwe alaeze ogologo oge, meriri ihe niile.

Otu ụzọ ma ọ bụ ọzọ, ọnọdụ ọha mmadụ adịghị etolite site na enweghị mmasị na nnwere onwe. N'ụzọ megidere nke ahụ, onye furu efu nwoke alfa n'oge nhazi ụdị a na-enwetaghachi ya mgbe nwoke alfa nwetara teknụzụ ọhụrụ, ndị agha, na ụlọ ọrụ ọchịchị. Na ihe kachasị iwe bụ na, dịka iwu, ọ na-enweta teknụzụ ndị a n'ihi ihe ndị ọzọ mepụtara. Na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọganihu ọ bụla na noosphere - ọganihu nke obodo, ụgbọ ịnyịnya, ogbugba mmiri n'ubi - na-akpata ọdachi na-elekọta mmadụ, ọ bụ ezie na mgbe ụfọdụ ọdachi ndị a na-eduga na ọganihu ọhụrụ na noosphere. Dị ka ihe atụ, ọnwụ na ọdịda nke Alaeze Ukwu Rom na mmeri nke Iso Ụzọ Kraịst, bụ́ ndị na-emegide nnwere onwe na ndidi n’oge ochie, n’ụzọ a na-atụghị anya ya dugara n’eziokwu ahụ bụ́ na na nke mbụ ya n’ime ọtụtụ puku afọ, e kewapụrụ ike dị nsọ ọzọ n’ike nke ụwa, bụ́ ike agha. . Na, ya mere, site na iro na esemokwu dị n'etiti ndị ọchịchị abụọ a, n'ikpeazụ, a mụrụ nnwere onwe ọhụrụ nke Europe.

Nke a bụ isi ihe ole na ole m chọrọ ịmara na enwere ọganihu teknụzụ na ọganihu teknụzụ bụ injin nke evolushọn mmekọrịta mmadụ na ibe ya. Ma, na ọganihu ọha mmadụ, ọnọdụ ahụ na-agbagwoju anya karị. Ma mgbe e ji ọṅụ gwa anyị na “ị maara, lee, anyị nọ, na nke mbụ ya, n’ikpeazụ, Europe abụrụla nnwere onwe na ụwa aghọọla nnwere onwe,” mgbe ahụ ọtụtụ ugboro n’akụkọ ihe mere eme nke ihe a kpọrọ mmadụ, akụkụ ụfọdụ nke ihe a kpọrọ mmadụ ghọrọ ndị nweere onwe ha. wee tụfuo nnwere onwe ha n'ihi usoro ime.

Achọrọ m ịmata na mmadụ adịghị enwe mmasị irube isi na ụmụ nwoke alfa, ekele Chineke, kama ọ na-enwe mmasị irube isi n'ememe. Gu.e. N'ikwu okwu, mmadụ enweghị mmasị irubere onye ọchịchị aka ike isi, kama ọ na-achọ ịhazi usoro akụ na ụba, n'ihe gbasara mmepụta. Na ihe mere na narị afọ nke XNUMX, mgbe n'otu America ahụ enwere nrọ ndị America na echiche nke ịghọ onye ijeri ego, ọ dị oke egwu, kama megidere echiche miri emi nke ihe a kpọrọ mmadụ, n'ihi na ruo ọtụtụ puku afọ, mmadụ, oddly ezuola, e tinyela aka na nke ahụ òkè akụ nke ndị ọgaranya n'etiti ndị òtù nke mkpokọta. Nke a mere ọbụna na Gris oge ochie, ọ na-eme ọbụna ọtụtụ mgbe na oge ochie ọha mmadụ, ebe mmadụ nyere pụọ akụ na ụba na ibe ya na-amụba ya mmetụta. N'ebe a, a na-erubere ndị a ma ama isi, ndị a ma ama na-erubere isi, na ndị ọgaranya n'akụkọ ihe mere eme nke ihe a kpọrọ mmadụ, dị mwute ikwu, a hụghị ha n'anya. Ọganihu Europe nke narị afọ nke XNUMX bụ ihe dị iche. Ma ọ bụ ihe ewezuga nke a butere ọganihu a na-enwetụbeghị ụdị ya nke ihe a kpọrọ mmadụ.