Ị na-ewe iwe, nkụda mmụọ ma ọ bụ iwe? Ma ọ bụ ikekwe ị na-enwe nkụda mmụọ karịa, mmechuihu? Ọ bụrụ na ọ na-esiri gị ike idozi mmetụta gị, ma ọ gaghị ekwe omume kpamkpam iwepụ echiche ọjọọ, lelee ndepụta nke mmetụta uche ma họrọ ndị dabara na ọnọdụ gị. Onye na-agwọ ọrịa uche bụ Guy Winch na-akọwa otú nnukwu okwu nwere ike isi nyere aka imeri echiche na-ezighị ezi.
Were ya na m jidere gị ka ị na-eche banyere ihe na-ewute gị ma ọ bụ na-ewute gị nke ukwuu ma jụọ otú ọ dị gị ugbu a. Kedu ka ị ga-esi zaa ajụjụ a? Mmetụta ole ka ị nwere ike ịkpọ - otu, abụọ, ma ọ bụ ikekwe ọtụtụ? Onye ọ bụla na-eche ma na-ekwupụta ahụmahụ mmetụta uche ha dị iche iche.
Ụfọdụ ga-ekwu nanị na ha na-ewute ha. Ndị ọzọ pụrụ ịchọpụta na ha na-enwe mwute na nkụda mmụọ n'otu oge ahụ. Ma ndị ọzọ nwekwara ike ịkọwa ahụmahụ ha n'ụzọ zuru ezu karị. Ha ga-akọ banyere mwute, ndakpọ olileanya, nchekasị, ekworo, na mmetụta ọ bụla ọzọ a pụrụ ịmata nke ọma nke ha na-enwe n'oge ahụ.
Ikike a iji jiri aghụghọ ghọta na nkọwapụta mmetụta gị dị ezigbo mkpa. Nnyocha e mere n'oge na-adịbeghị anya gosiri na nkà a na-emetụta ọ bụghị nanị otú anyị si eche echiche banyere mmetụta uche anyị, kamakwa otu anyị si ejikwa ha. Maka ndị na-enwe mmasị na-eche echiche na-adịghị agwụ agwụ banyere ahụmahụ na-egbu mgbu ma pịgharịa gaa na ọnọdụ ndị na-adịghị mma n'isi ha, ikike ịmata ọdịiche dị n'etiti mmetụta uche nwere ike ịdị mkpa.
Na ụkpụrụ, anyị niile na-eme nke a site n'oge ruo n'oge - anyị na-ekogide ruo ogologo oge na nsogbu ndị na-emegbu anyị na-akpasu anyị iwe, na anyị enweghị ike ịkwụsị, iweghachi na reliving ọzọ ịkparị mkparị ma ọ bụ ọkachamara ọdịda. Ma ụfọdụ na-emekarị ya karịa ndị ọzọ.
Ya mere, ndị mgbe nile nke uche «chewing chịngọm» (rumination) nwere ọtụtụ ọjọọ ike pụta (n'etiti ha - ihe na-eri nsogbu, ihe ize ndụ nke mmanya n'ụzọ, a physiological mmeghachi omume nrụgide na-akpalite obi ọrịa, wdg), gụnyere uche . Rumination bụ ihe kacha akpata ịda mbà n'obi.
Rumination na-eme ka cortex prefrontal rụọ ọrụ, nke na-ahụ maka ịhazi mmetụta na-adịghị mma. Ma ọ bụrụ na mmadụ anọgide na-ejide echiche ọjọọ ruo ogologo oge, ọ ga-enwe otu nzọụkwụ site na ịda mbà n'obi.
O yiri ka ejidere anyị n'ime ajọ gburugburu: ilekwasị anya n'ihe omume ndị na-enye anyị nsogbu n'obi na-abawanye echiche na-ezighị ezi ma na-ebelata ikike idozi nsogbu. Na nke a, n'aka nke ya, na-eduga ná mmụba nke ịda mbà n'obi echiche ma na-enye ndị ọzọ «nri» maka «ịta».
Ndị mmadụ nke ọma n'ịghọta mmetụta uche ha na-enwekarị ike ịhụ ọdịiche dị iche iche na mgbanwe niile dị nro na-eme na mmetụta ha. Dị ka ihe atụ, onye na-anụ ọkụ n’obi nke na-ekwupụta nnọọ mwute ya ga-anọgide na-atụgharị uche n’ụzọ gbagwojuru anya ruo mgbe ọ ga-emecha n’ụzọ zuru ezu nke asịrị.
Ma onye nwere ike ịmata ọdịiche dị n'etiti mwute, obi nkoropụ, na enweghị ndidi n'ime onwe ya nwekwara ike ịchọpụta na ozi ọhụrụ ahụ nwere ike ghara ime ka obi ya dajụọ, kama nyeere ya aka inwe mmetụta nke ntachi obi na ndakpọ olileanya. N'ozuzu, ọnọdụ ya ka mma ntakịrị.
Ọtụtụ n'ime anyị adịghị mma n'ịghọta na grading mmetụta anyị.
Nnyocha na-akwado na ndị na-amata mmetụta uche ha na-enwe ike ịchịkwa ha n'oge a, na n'ozuzu, jikwaa mmetụta ha nke ọma ma belata ike nke negativity.
N'oge na-adịbeghị anya, ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ enwewo ọganihu ọbụna n'ihu n'ọmụmụ ihe ha banyere nke a. Ha lere isiokwu ndị ahụ anya ruo ọnwa isii ma chọpụta na ndị na-enwekarị mmasị n’ịtụgharị echiche ọjọọ, ma ndị na-enweghị ike ịmata ọdịiche dị n’ mmetụta uche ha, nọgidere na-enwe nnọọ mwute na ịda mbà n’obi mgbe ọnwa isii gachara karịa ndị kọwara ahụmahụ ha.
Nkwubi okwu ndị ọkà mmụta sayensị na-ekwughachi ihe e kwuru n'elu: Ịmata ọdịiche dị n'ụdị mmetụta uche na-enyere aka ịchịkwa na imeri ha, bụ́ nke ka oge na-aga pụrụ imetụta ahụ ike mmetụta uche na nke uche n'ozuzu ya. Nke bụ́ eziokwu bụ na ọtụtụ n’ime anyị emeghị nke ọma n’ịghọta na gụpụta mmetụta anyị. N'ikwu ya n'ezoghị ọnụ, okwu mmetụta uche anyị na-adịkarị njọ.
Anyị na-echekarị mmetụta uche anyị n'ụzọ bụ́ isi—iwe, ọṅụ, ihe ijuanya—ma ọ bụrụ na anyị echee ha ma ọlị. Na-arụ ọrụ na ndị ahịa dị ka onye ọkà n'akparamàgwà mmadụ, m na-ajụkarị ha mmetụta ha na-enwe n'oge a na nnọkọ. M na-ejidekwa anya oghere ma ọ bụ nchegbu na nzaghachi, dị ka nke ị nwere ike ịhụ na nwa akwụkwọ na-akwadoghị maka ule.
Oge ọzọ ị ga-ahụ onwe gị ka ị na-atụgharị uche na-akụda mmụọ, lelee ndepụta ahụ wee dee mmetụta uche ị chere na ị na-enwe ugbu a. Ọ bụ ihe amamihe dị na ya imebi ha n'ime ogidi abụọ: n'aka ekpe, dee ndị ị na-enwe mmetụta siri ike, na n'aka nri, ndị a na-akpọchaghị.
Emela ọsọ ọsọ. Nọgide na mmetụta nke ọ bụla iche iche, gee onwe gị ntị wee zaa ma ị na-eche ya ugbu a. Ma atụla ụjọ site na ihe isi ike - ịhọrọ site na ndepụta okwu dị njikere nke dabara na mmetụta gị ugbu a dị mfe karịa ịnwa ịchọpụta mmetụta gị mgbe onye na-ahụ maka ọgwụgwọ na-ele gị anya n'oge nnọkọ ahụ.
Ugbua arụmọrụ mbụ nke mmega ahụ a ga-egosi na ahụmịhe mmetụta gị bara ụba karịa ka ị nwere ike iche n'echiche. Site n'ịrụ ọrụ a ọtụtụ oge, ị ga-enwe ike ime ka okwu mmetụta uche gị dịkwuo mma ma mepụta ọdịiche mmetụta uche ka ukwuu.
Banyere Ọkachamara: Guy Winch bụ ọkà n'akparamàgwà mmadụ, onye na-agwọ ọrịa ezinụlọ, onye otu American Psychological Association, na onye edemede nke ọtụtụ akwụkwọ, gụnyere Psychological First Aid (Medley, 2014).