Àgwà ọma karịa nkà - OV Lishin

Ka anyị chepụta kacha n'ozuzu na isi nkwubi okwu e kwuru: a àgwà bụghị nke ukwuu ihe mmadụ maara na ihe ọ na-azụ dị ka àgwà ya n'ụwa, ndị mmadụ, ya onwe ya, nchikota nke ọchịchọ na ihe mgbaru ọsọ. N'ihi nke a naanị, ọrụ nke ịkwalite nguzobe nke mmadụ enweghị ike idozi n'otu ụzọ ahụ dị ka ọrụ nkuzi (ọkà mmụta nkuzi na-emehie mgbe nile na nke a). Anyị chọrọ ụzọ dị iche. Lee. Maka nchịkọta nke ọkwa njirimara-nkọwa nke mmadụ, ka anyị tụgharịa gaa n'echiche nke ntụzịaka mmadụ. Na akwụkwọ ọkọwa okwu «Psychology» (1990) anyị na-agụ: «Personality ji ihe nghazi — a nwayọọ nwayọọ na-achị usoro ebumnobi — mmasị, nkwenkwe, echiche, ụtọ, wdg, nke ụmụ mmadụ mkpa egosipụta onwe ha: miri semantic owuwu (« ike semantic usoro», dị ka LS Vygotsky), nke na-ekpebi ya nsụhọ na omume, dịtụ eguzogide ọgwụ mmetụta na-agbanwe na nkwonkwo ọrụ nke otu (ụkpụrụ nke ọrụ mediation), ogo nke mmata nke mmekọrịta ha na eziokwu. : àgwà (dị ka VN Myasishchev), àgwà (dị ka DN Uznadze na ndị ọzọ), àgwà (dị ka VA Yadov). Àgwà tolitere etolitela ịma onwe ya…” Ọ si na nkọwapụta a pụta na:

1. ndabere nke àgwà, ya onwe-semantic ọdịnaya bụ dịtụ kwụsiri ike na n'ezie na-ekpebi nsụhọ na omume nke mmadụ;
2. isi ọwa nke mmetụta na nke a ọdịnaya, ya bụ agụmakwụkwọ n'onwe ya bụ, nke mbụ, na-ekere òkè nke onye na-arụkọ ọrụ ọnụ nke otu, mgbe okwu ụdị mmetụta bụ ụkpụrụ adịghị arụ ọrụ;
3. otu n'ime njirimara nke mmadụ mepere emepe bụ nghọta, opekata mpe n'okwu ndị bụ isi, nke ọdịnaya nke onwe na nke ọmụmụ. Onye na-emepebeghị emepe ma ọ maghị «m» nke ya, ma ọ bụ na-echeghị banyere ya.

Na paragraf 1, n'ezie, anyị na-ekwu maka ọnọdụ LI Bozhovich nke a na-ahụ anya nke ọma, njirimara nke onye ahụ n'ihe gbasara mmekọrịta mmadụ na ibe ya na ihe ọ bụla nke gburugburu ebe obibi. GM Andreeva na-arụtụ aka na izi ezi nke ịchọpụta echiche nke nhazi mmadụ na echiche nke predisposition, nke kwekọrọ na àgwà mmekọrịta. N'ịkọwa njikọ nke echiche ndị a na echiche nke onwe pụtara AN Leontiev na ọrụ AG Asmolov na MA Kovalchuk, nke raara onwe ya nye na mmekọrịta mmadụ na ibe ya dị ka ihe ọ pụtara, GM Andreeva dere, sị: "Ụdị nhazi nke nsogbu ahụ adịghị ewepụ ya. echiche nke omume mmekọrịta mmadụ na ibe ya sitere na isi ihe gbasara akparamaagwa n'ozuzu, yana echiche nke "omume" na "nhazi nke àgwà". N'ụzọ megidere nke ahụ, echiche niile a tụlere ebe a na-akwado ikike ịdị adị maka echiche nke "àgwà ọha mmadụ" na nkà mmụta uche n'ozuzu, ebe ọ na-ejikọta ugbu a na echiche nke "àgwà" n'echiche nke e mepụtara ya na ụlọ akwụkwọ DN. Uznadze” (Andreeva GM Social Psychology. M., 1998. P. 290).

N'ịchịkọta ihe ekwuru, okwu ahụ bụ nlebara anya nzụlite, nke mbụ, nhazi ọdịnaya nke onwe-semantic metụtara nguzobe nke ebumnuche ndụ, nhazi uru, ihe na-amasị na ihe na-adịghị amasị ya. Ya mere, mmụta doro anya dị iche na ọzụzụ, nke dabere na mmetụta na mpaghara nke ọdịnaya arụmọrụ nke onye ọ bụla. Agụmakwụkwọ na-adabereghị n'ebumnobi e nwetara site na agụmakwụkwọ adịghị arụ ọrụ. Ọ bụrụ na mmanye, ndoro-ndoro anya, na aro ọnụ na-anabata maka ebumnuche agụmakwụkwọ n'ọnọdụ ụfọdụ, mgbe ahụ usoro ndị ọzọ na-etinye aka na usoro agụmakwụkwọ. Ị nwere ike ịmanye nwatakịrị ka ọ mụta tebụl ịba ụba, mana ị nweghị ike ịmanye ya ka ọ hụ mgbakọ na mwepụ n'anya. Ị nwere ike ịmanye ha ka ha nọrọ jụụ na klaasị, mana ịmanye ha ka ha nwee obiọma abụghị eziokwu. Iji nweta ihe mgbaru ọsọ ndị a, a chọrọ ụzọ mmetụta dị iche iche: ntinye nke onye na-eto eto (ntakịrị, nwata, nwa okorobịa, nwa agbọghọ) na nkwonkwo nke otu ndị ọgbọ nke onye nkụzi na-eduzi. Ọ dị mkpa icheta: ọ bụghị ọrụ niile bụ ọrụ. Ọrụ nwekwara ike ime na ọkwa nke mmanye. N'okwu a, ebumnobi nke ọrụ adịghị adabara na ya isiokwu, dị ka n'ilu: «ọ dịghị ihe ọzọ iti aka na ukwu, dị nnọọ na-eji ụbọchị. Dị ka ihe atụ, tụlee otu ụmụ akwụkwọ na-ehicha ogige ụlọ akwụkwọ. Nke a edinam bụchaghị ihe «ọrụ». Ọ ga-abụ ma ọ bụrụ na ụmụ okorobịa ahụ chọrọ itinye ogige ahụ n'usoro, ma ọ bụrụ na ha gbakọtara n'afọ ofufo ma mee atụmatụ omume ha, kesaa ọrụ, ọrụ haziri ahazi ma chepụta usoro nchịkwa. N'okwu a, ebumnobi nke ọrụ ahụ - ọchịchọ itinye ogige ahụ n'usoro - bụ ihe mgbaru ọsọ kasịnụ nke ọrụ ahụ, na omume niile (atụmatụ, nhazi) nweta ihe ọ pụtara (m chọrọ na, ya mere, m na-eme). Ọ bụghị otu ọ bụla nwere ike ịrụ ọrụ, mana ọ bụ naanị otu ebe mmekọrịta ọbụbụenyi na imekọ ihe ọnụ dị opekata mpe.

Ihe atụ nke abụọ: a kpọrọ ụmụ akwụkwọ ka ha bịakwuru onye nduzi, n'ihi egwu nke nnukwu nsogbu, e nyere iwu ka ha kpochaa ogige ahụ. Nke a bụ ọkwa omume. A na-eme nke ọ bụla n'ime ihe ya n'okpuru mmanye, na-enweghị ihe ọ pụtara. A na-amanye ụmụ okorobịa ka ha were ngwá ọrụ ahụ ma mee ka hà na-arụ ọrụ. Ụmụ akwụkwọ nwere mmasị n'ịrụ ọrụ kachasị nta, ma n'otu oge ahụ ha chọrọ izere ntaramahụhụ. N'ihe atụ nke mbụ, onye ọ bụla n'ime ndị na-arụ ọrụ na-anọgide na-enwe afọ ojuju na ezi ọrụ - nke a bụ otú e si etinye brik ọzọ na ntọala nke onye na-eji obi ya na-ekere òkè na ọrụ bara uru. Ikpe nke abụọ anaghị eweta nsonaazụ ọ bụla, ma e wezụga, ikekwe, ogige a kpochara nke ọma. Ụmụ akwụkwọ chefuru banyere òkè ha na mbụ, ebe ha hapụrụ shọvel, rakes na whisks, ha gbapụrụ n'ụlọ.

Anyị kwenyere na mmepe nke ụdị onye ntorobịa n'okpuru mmetụta nke ọrụ mkpokọta gụnyere usoro ndị a.

1. Ịmepụta àgwà ziri ezi kwupụta omume nke pro-elekọta mmadụ ọrụ dị ka a na-achọsi ike omume na atụmanya nke onye nke onwe ya mma mmetụta uche banyere nke a, mesikwuru site otu àgwà na ọnọdụ nke mmetụta uche ndú — onye ndú (nkụzi).
2. Ịmepụta àgwà semantic na ihe ọ pụtara n'onwe ya na ndabere nke àgwà a (nkwenye onwe onye site na omume dị mma na ike dị njikere maka ha dị ka ụzọ nke nkwenye onwe onye).
3. Nhazi nke ebumnobi nke ọrụ bara uru nke ọha mmadụ dị ka ihe na-eme ka ọ pụta ìhè, na-akwalite nkwenye onwe onye, ​​​​na-egbo mkpa afọ ndị metụtara mmekọrịta ọha na eze, na-eme ihe dị ka ụzọ nke ịmepụta ùgwù onwe onye site n'ịkwanyere ndị ọzọ ùgwù.
4. The guzobe a semantic disposition — mbụ n'elu-ọrụ semantic Ọdịdị nke nwere transsituational Njirimara, ie ike selflessly na-elekọta ndị mmadụ (onwe àgwà), dabere na a n'ozuzu mma àgwà n'ebe ha (mmadụ). Nke a, n'ezie, bụ ọnọdụ ndụ - nghazi nke onye ahụ.
5. Nhazi nke ihe nrụpụta semantic. Na nghọta anyị, nke a bụ mmata nke ọnọdụ ndụ mmadụ n'etiti ọnọdụ ndụ ndị ọzọ.
6. "Ọ bụ echiche nke mmadụ na-eji ahazi ihe omume na ịhazi usoro ihe omume. (…) Mmadụ na-ahụ ihe omume, na-akọwa ya, na-ahazi ma na-enye ha ihe ọ pụtara”19. (19 Mbụ L., John O. Psychology of Personality. M., 2000. P. 384). Site na owuwu nke ihe nrụpụta, n'echiche anyị, nghọta mmadụ banyere onwe ya dị ka mmadụ na-amalite. Ọtụtụ mgbe, nke a na-eme n'oge uto na ngbanwe gaa n'oge uto.
7. Mwepụta nke usoro a bụ nguzobe nke ụkpụrụ onwe onye dị ka ihe ndabere maka ịzụlite ụkpụrụ omume na mmekọrịta dị n'ime onye ahụ. Ha na-egosipụta na nsụhọ nke isiokwu n'ụdị uru orientations, na ndabere nke onye na-ahọrọ ndụ ya ihe mgbaru ọsọ na pụtara na-eduga ha rụzuru. Ụdị a na-agụnyekwa echiche nke ihe ndụ pụtara. Usoro nke guzobe ndụ ọnọdụ na uru orientations nke onye na-ji anyị na ndabere nke ihe nlereanya tụrụ aro site DA Leontiev (Fig. 1). N'ikwu okwu banyere ya, ọ na-ede, sị: "Dị ka ọ na-esote site na atụmatụ ahụ, mmetụta ndị e dekọrọ n'ụzọ doro anya na nghọta na ọrụ nwere nanị ihe onwe onye pụtara na àgwà ntụgharị uche nke otu ihe omume, bụ ndị a na-emepụta ma n'ebumnobi nke ọrụ a ma site n'ichepụta usoro ọmụmụ na nkwụsi ike. àgwà nke àgwà. Ebumnobi, ihe nrụpụta ọmụmụ na ihe nrụpụta na-etolite ọkwa ọkwa nke abụọ nke ụkpụrụ ọmụmụ. A na-etolite ọkwa kachasị elu nke usoro ọmụmụ ihe site na ụkpụrụ ndị na-eme dị ka ihe pụtara n'ihe metụtara usoro ndị ọzọ niile. ., 1999. P. 314 -315).

Ọ ga-abụ nnọọ ihe ezi uche dị na ya ikwubi na na usoro nke mmadụ ontogenesis, na-arịgo guzobe semantic owuwu bụ isi na-eme, malite na àgwà na-elekọta mmadụ ihe, mgbe ahụ - guzobe nke semantic àgwà (mgbe ebumnobi nke ọrụ) na ya onwe ya. pụtara. Ọzọkwa, na ọkwa ọkwa nke abụọ, nguzobe nke ebumnobi, echiche semantic na arụ ọrụ na-arụ ọrụ karịrị akarị, ihe nkeonwe ga-ekwe omume. Naanị na ndabere a ka ọ ga-ekwe omume ịmepụta nghazi uru. Omume tozuru okè nwere ike inwe ụzọ mgbada ala nke nhazi omume: site na ụkpụrụ ruo na-ewu na àgwà, site na ha ruo n'echiche na-emepụta ebumnobi, wee ruo n'echiche nke semantic, nkọwa onwe onye nke otu ọrụ na mmekọrịta ndị metụtara ya.

N’ihe metụtara ihe ndị a e kwuru n’elu, anyị na-ekwu: Ndị okenye, n’otu ụzọ ma ọ bụ n’ụzọ ọzọ na-akpakọrịta ndị na-eto eto, kwesịrị ịghọta na nguzobe nke mmadụ na-amalite site n’echiche ya banyere mmekọrịta nke ndị ọzọ dị ịrịba ama. N'ọdịnihu, ndị a mmekọrịta na-refracted n'ime a njikere ime otú ahụ: n'ime a na-elekọta mmadụ àgwà na ya semantic version (tupu ebumnobi), na mgbe ahụ n'ime echiche nke onwe pụtara nke na-abịa ọrụ, nke n'ikpeazụ na-enye ịrị elu ya ebumnobi. . Anyị ekwuworị banyere mmetụta ebumnobi na-enwe n'ụdị mmadụ. Ma ekwesịrị imesi ya ike ọzọ na ihe niile na-amalite site na mmekọrịta mmadụ site na ndị dị ịrịba ama - na ndị chọrọ mmekọrịta ndị a.

N'ụzọ dị mwute, ọ bụghị ihe mberede na n'ọtụtụ ụlọ akwụkwọ sekọndrị, ọmụmụ ihe adịghị aghọ ihe omume na-emepụta àgwà maka ụmụ akwụkwọ. Nke a na-eme n'ihi ihe abụọ. Nke mbu, a na-ewu ulo akwukwo dika oru mmanye, otutu umuaka aputaghikwa ihe oputara. Nke abuo, nzukọ nke agụmakwụkwọ na a ọgbara ọhụrụ uka n'ozuzu ụlọ akwụkwọ adịghị echebara echiche àgwà nke ụlọ akwụkwọ-afọ ụmụaka. Otu a na-emetụta ndị obere, ndị nọ n'afọ iri na ụma, na ụmụ akwụkwọ sekọndrị. Ọbụna onye na-agụ akwụkwọ mbụ, n'ihi àgwà ọdịnala a, na-atụfu mmasị mgbe ọnwa mbụ gasịrị, na mgbe ụfọdụ ọbụna izu nke klaasị, ma malite ịghọta ọmụmụ ihe dị ka mkpa na-agwụ ike. N'okpuru ebe a, anyị ga-alaghachi na nsogbu a, ma ugbu a, anyị rịba ama na na ọnọdụ nke oge a, na usoro omenala nke usoro mmụta, ọmụmụ ihe anaghị anọchi anya nkwado nke uche maka usoro mmụta, ya mere, iji mepụta àgwà, ọ dị mkpa. iji hazie ihe omume ndị ọzọ.

Gịnị bụ ebumnuche ndị a?

N'ịgbaso mgbagha nke ọrụ a, ọ dị mkpa ka ị ghara ịdabere na àgwà ndị a kapịrị ọnụ na ọ bụghị ọbụna na mmekọrịta ndị ọ kwesịrị ịzụlite "nke ọma", ma na ole na ole, ma mkpebi siri ike semantic nghazi na mmekọrịta nke ebumnobi, na ihe ọ bụla ọzọ mmadụ. , dabere na nhazi ndị a, ga-etolite onwe m. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, ọ bụ maka nghazi nke onye ahụ.