Ahụike uche dị ka ihe na-agbanwe agbanwe nke mmadụ

Ọ dịkwa mkpa ka anyị jiri ezigbo echiche nke ahụike uche (ọ bụghị nke mmụọ, nkeonwe, nke uche, wdg) ahụike. Anyị na-ekweta na ndị na-ede akwụkwọ bụ ndị kweere na mwepu nke echiche nke «mkpụrụ obi» si asụsụ nke psychological sayensị na-egbochi ịghọta iguzosi ike n'ezi ihe nke mmadụ echiche ndụ, na ndị na-ezo aka na ya na ọrụ ha (BS Bratus, FE Vasilyuk, VP Zinchenko). , TA Florenskaya na ndị ọzọ). Ọ bụ ọnọdụ nke mkpụrụ obi dị ka ụwa dị n'ime mmadụ bụ ihe na-egosi na ọnọdụ nke ikike ya igbochi na imeri esemokwu nke mpụga na nke dị n'ime, ịzụlite onye ọ bụla ma gosipụta ya n'ụdị omenala dị iche iche.

Ụzọ anyị tụrụ aro iji ghọta ahụike uche dịtụ iche na nke e gosipụtara na akwụkwọ ọgụgụ isi. Dị ka a na-achị, ndị ode akwụkwọ na-ede n'isiokwu a depụtara àgwà àgwà ndị ahụ na-enyere ya aka ịnagide ihe isi ike nke ndụ na inwe ahụ iru ala.

Otu n'ime ọrụ etinyere na nsogbu a bụ akwụkwọ M. Yagoda "Modern concepts of positive mental health" [21]. Yagoda chịkọtara njirisi ndị e ji mee ihe na akwụkwọ sayensị Western iji kọwaa onye nwere ahụike nke uche, dịka usoro isi itoolu siri dị: 1) enweghị nsogbu uche; 2) nkịtị; 3) steeti dị iche iche nke ọdịmma nke uche (dịka ọmụmaatụ, «obi ụtọ»); 4) nnwere onwe onye ọ bụla; 5) nkà na-emetụta gburugburu ebe obibi; 6) «ziri ezi» nghọta nke eziokwu; 7) ụfọdụ àgwà n'ebe onwe; 8) uto, mmepe na ime onwe ya; 9) iguzosi ike n'ezi ihe nke onye. N'otu oge ahụ, o kwusiri ike na ihe ọmụmụ ọmụmụ nke echiche nke "ezigbo ahụike uche" na-adabere na ihe mgbaru ọsọ nke onye na-eji ya na-eche ihu.

Yagoda n'onwe ya kpọrọ akara ise nke ndị nwere ahụike uche: ikike ijikwa oge gị; ọnụnọ nke mmekọrịta mmekọrịta dị ịrịba ama maka ha; ikike ịrụ ọrụ nke ọma na ndị ọzọ; nyocha onwe onye dị elu; ọrụ n'usoro. N'ịmụ ndị a chụrụ n'ọrụ ha, Yagoda chọpụtara na ha na-enwe ọnọdụ obi mgbakasị nke uche kpọmkwem n'ihi na ha tụfuru ọtụtụ n'ime àgwà ndị a, ọ bụghị nanị n'ihi na ha na-atụfu ọdịmma ihe onwunwe ha.

Anyị na-ahụ ndepụta ndị yiri nke ahụ nke ihe ịrịba ama nke ahụike uche na ọrụ nke ndị edemede dị iche iche. Na echiche nke G. Allport enwere nyocha nke ọdịiche dị n'etiti àgwà ahụike na neurotic. Àgwà ọma dị mma, dị ka Allport si kwuo, nwere ebumnobi na-akpata ọ bụghị n'oge gara aga, kama site na ugbu a, maara na pụrụ iche. Allport kpọrọ onye dị otú ahụ tozuru okè wee wepụta ihe isii ndị e ji mara ya: "mgbasawanye echiche nke onwe", nke na-egosi ikere òkè n'ezie n'akụkụ ọrụ ndị dị ya mkpa; ịhụnanya n'ihe gbasara ndị ọzọ, ikike ọmịiko, ịhụnanya miri emi na ọbụbụenyi; nchekwa mmetụta uche, ikike ịnakwere na ịnagide ahụmahụ ha, nnabata obi nkoropụ; echiche ziri ezi nke ihe, ndị mmadụ na ọnọdụ, ikike itinye onwe gị n'ọrụ na ikike idozi nsogbu; ezi ihe ọmụma onwe onye na ihe jikọrọ ọnụ; ọnụnọ nke "nkà ihe ọmụma nke ndụ otu", echiche doro anya nke nzube nke ndụ mmadụ dị ka mmadụ pụrụ iche na ọrụ kwekọrọ na ya [14, p. 335-351].

Maka A. Maslow, onye nwere ahụike nke uche bụ onye ghọtara mkpa ọ dị maka ime onwe ya ihe dị na okike. Nke a bụ àgwà ndị ọ na-enye ndị dị otú ahụ: nghọta dị irè nke eziokwu; ghe oghe n'ahụmahụ; iguzosi ike n'ezi ihe nke onye ọ bụla; ngwa ngwa; nnwere onwe, nnwere onwe; okike; Nhazi agwa onye kwuo uche ya, wdg. Maslow kwenyere na njirimara kachasị mkpa nke ndị mmadụ na-eme onwe ha bụ na ha niile na-etinye aka na ụdị azụmahịa nke bara uru maka ha, na-eme ka ọrụ ha. Ihe ịrịba ama ọzọ nke àgwà ahụike Maslow na-etinye na isiokwu nke isiokwu bụ "Health dị ka ụzọ isi na gburugburu ebe obibi", ebe ọ na-ekwu, sị: "Anyị ga-emerịrị nzọụkwụ n'ihu ... nghọta doro anya nke transcendence n'ihe gbasara gburugburu ebe obibi, nnwere onwe pụọ na gburugburu ebe obibi. ya, ikike iguzogide ya, ịlụso ya ọgụ, ileghara ya anya ma ọ bụ gbakụta ya azụ, gbahapụ ya ma ọ bụ ime mgbanwe na ya [22, p. 2]. Maslow na-akọwa mwepu dị n'ime site na omenala nke àgwà nke onwe ya site n'eziokwu na omenala ndị gbara ya gburugburu, dịka iwu, adịghị mma karịa àgwà ahụike [11, p. 248].

A. Ellis, onye edemede nke ihe atụ nke ezi uche-mmetụta omume psychotherapy, na-etinye n'ihu ndị a njirisi maka ahụike uche: nkwanye ùgwù maka ọdịmma onwe onye; mmasị ọha mmadụ; njikwa onwe; nnukwu ndidi maka nkụda mmụọ; mgbanwe; nnabata nke ejighị n'aka; ntinye aka na nchụso okike; echiche sayensị; nnabata onwe; ize ndụ; hedonism na-egbu oge; dystopia; Ọrụ maka nsogbu mmetụta uche ha [17, p. 38-40].

Ngosipụta e gosipụtara nke njirimara onye nwere ahụike uche (dị ka ọtụtụ ndị ọzọ ekwughị ebe a, gụnyere ndị nọ n'ọrụ ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ n'ụlọ) na-egosipụta ọrụ ndị ndị edemede ha na-edozi: ịchọpụta ihe na-akpata nchekasị uche, ntọala usoro iwu na ndụmọdụ bara uru maka mmụọ. enyemaka ndị bi na mba ndị mepere emepe na Western. Ihe ịrịba ama ndị a gụnyere na ndepụta ndị dị otú ahụ nwere nkọwapụta nke ọha na eze na omenala. Ha na-ekwe ka ịnọgide na-enwe ahụike uche maka onye bụ omenala Western nke oge a, dabere na ụkpụrụ Protestant (ọrụ, ezi uche, onye ọ bụla, ọrụ, ịdị uchu, ihe ịga nke ọma), na onye tinyeworo aka n'ụkpụrụ nke omenala European humanistic (na uru nke onwe onye, ​​ikike ya inwe obi ụtọ, nnwere onwe, mmepe, mmepụta ihe). Anyị nwere ike na-ekweta na spontaneity, pụrụ iche, expressiveness, creativity, nnwere onwe, ike nke mmetụta uche mmekọrịta chiri anya na ndị ọzọ magburu onwe Njirimara n'ezie e ji mara a uche ike onye na ọnọdụ nke oge a omenala. Ma ọ̀ ga-ekwe omume ịsị, dị ka ihe atụ, na ebe e weere ịdị umeala n’obi, ịgbasochi ụkpụrụ omume na ụkpụrụ omume ọma anya, ịgbaso ụkpụrụ ọdịnala na nrubeisi n’ụzọ na-enweghị isi nye ndị ọchịchị dị ka àgwà ọma ndị bụ́ isi, ndepụta nke àgwà onye nwere ezi uche ga-abụ otu ihe ahụ. ? O doro anya na ọ bụghị.

Okwesiri iburu n'uche na ndi okachamara n'ọdịnala na-ajụkarị onwe ha ihe bụ ihe ịrịba ama na ọnọdụ maka ịmepụta onye nwere ahụike uche na omenala omenala. M. Mead nwere mmasị na nke a ma nye azịza ya n'akwụkwọ Growing Up in Samoa. O gosipụtara na enweghị oke nhụjuanya nke uche n'etiti ndị bi n'àgwàetiti a, bụ ndị chekwara ruo n'afọ 1920. ihe ịrịba ama nke a omenala ụzọ ndụ, ruru, akpan akpan, ka ala mkpa ha nke onye e ji mara ma ndị ọzọ na ndị nke ha. Omenala Samoan emeghị ka ndị mmadụ na-atụnyere ibe ha, ọ bụghị omenala iji nyochaa ebumnobi nke omume, na mmetụta mmetụta uche siri ike na ngosipụta adịghị akwado. Mead hụrụ isi ihe kpatara ọnụ ọgụgụ neuroses dị ukwuu na omenala Europe (gụnyere American) n'eziokwu na ọ bụ nke ukwuu n'otu n'otu, mmetụta maka ndị ọzọ na-egosipụta onwe ya na mmetụta mmetụta uche [12, p. 142-171].

Ekwesịrị m ikwu na ụfọdụ ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ ghọtara ikike maka ụdị dị iche iche nke idobe ahụike uche. Ya mere, E. Fromm na-ejikọta ichekwa ahụike uche mmadụ na ikike iji nweta afọ ojuju nke ọtụtụ mkpa: na mmekọrịta mmadụ na ndị mmadụ; na okike; na mgbọrọgwụ; na njirimara; na nghazi ọgụgụ isi na usoro ụkpụrụ nke agba mmetụta uche. Ọ na-ekwu na omenala dị iche iche na-enye ụzọ dị iche iche iji gboo mkpa ndị a. Ya mere, onye si n'agbụrụ ochie nwere ike igosipụta onye ọ bụ naanị site na ịbụ onye agbụrụ; na Middle Ages, a mara onye ahụ na ọrụ mmekọrịta ya na ndị isi ọchịchị feudal [20, p. 151-164].

K. Horney gosipụtara mmasị dị ukwuu na nsogbu nke omenala determinism nke ihe ịrịba ama nke ahụike uche. Ọ na-eburu n'uche eziokwu a maara nke ọma na nke ọma site n'aka ndị ọkà mmụta ihe gbasara ọdịbendị omenala na ntule nke mmadụ dị ka ahụike uche ma ọ bụ na-adịghị mma na-adabere n'ụkpụrụ a nakweere n'otu omenala ma ọ bụ ọzọ: omume, echiche na mmetụta ndị a na-ewere dị ka ihe nkịtị na otu. A na-ewere omenala dịka ihe ịrịba ama nke pathology na onye ọzọ. Agbanyeghị, anyị na-ahụ mbọ Horney bara uru nke ukwuu ịchọta akara ahụike uche ma ọ bụ ahụike na-adịghị ahụ nke zuru ụwa ọnụ n'ofe ọdịnala. Ọ na-atụ aro ihe ịrịba ama atọ nke ọnwụ ahụike uche: nkwụsi ike nke nzaghachi (ghọtara dị ka enweghị mgbanwe na ịzaghachi ọnọdụ ụfọdụ); ọdịiche dị n'etiti ikike mmadụ na iji ha eme ihe; ọnụnọ nke nchekasị dị n'ime na usoro nchebe nke uche. Ọzọkwa, omenala n'onwe ya nwere ike ịkọwa ụdị omume na àgwà ndị na-eme ka mmadụ na-esikwu ike, na-adịghị arụpụta ihe, na-echegbu onwe ya. N'otu oge ahụ, ọ na-akwado mmadụ, na-akwado ụdị omume na àgwà ndị a dịka a na-anabatakarị ma na-enye ya ụzọ iji wepụ egwu [16, p. 21].

N'ime ọrụ nke K.-G. Jung, anyị na-ahụ nkọwa nke ụzọ abụọ nke inweta ahụike uche. Nke mbụ bụ ụzọ nke individuation, nke na-eche na mmadụ onwe ya rụrụ a transcendental ọrụ, anwa anwa imikpu n'ime omimi nke mkpụrụ obi nke ya na iwekota actualized ahụmahụ si sphere nke mkpokọta amaghị na ya àgwà nke nsụhọ. Nke abụọ bụ ụzọ nrubeisi na mgbakọ dị iche iche: ụdị dị iche iche nke ụlọ ọrụ ọha - omume, mmekọrịta ọha na eze, ndọrọ ndọrọ ọchịchị, okpukpe. Jung kwusiri ike na nrube isi na mgbakọ dị iche iche bụ ihe okike maka ọha mmadụ nke ndụ otu na-adị na ya, na nhụsianya onwe onye nke onye ọ bụla n'otu n'otu adịghị etolite. Ebe ọ bụ na ụzọ nke nkewa dị mgbagwoju anya ma na-emegiderịta onwe ya, ọtụtụ ndị ka na-ahọrọ ụzọ nke nrubeisi na mgbakọ. Otú ọ dị, n'ọnọdụ ọgbara ọhụrụ, ịgbaso echiche mmekọrịta ọha na eze na-ebute ihe ize ndụ ma maka ụwa dị n'ime mmadụ na ikike ime mgbanwe [18; iri na itoolu].

Ya mere, anyị ahụwo na n'ime ọrụ ndị ahụ ebe ndị na-ede akwụkwọ na-eburu n'uche ụdị dị iche iche nke omenala omenala, njirisi maka ahụike uche na-emekarị ka ọ bụrụ ebe a na-ewepụ ihe a na-eme ka ọ bụrụ ihe nkwado.

Gịnị bụ echiche izugbe nke ga-eme ka o kwe omume iburu n'uche mmetụta omenala na ahụike uche mmadụ? N'ịza ajụjụ a, anyị, na-eso K. Horney, gbara mbọ ịchọta ụzọ kachasị mma maka ahụike uche. N'ịbụ ndị achọpụtala njirisi ndị a, ọ ga-ekwe omume nyochaa otú (n'ihi ihe onwunwe nke uche na n'ihi ụdị omume omenala) mmadụ nwere ike ịnọgide na-enwe ahụike uche ya na ọnọdụ nke omenala dị iche iche, gụnyere omenala oge a. E gosipụtara ụfọdụ nsonaazụ ọrụ anyị na ntụziaka a na mbụ [3; 4; 5; 6; 7 na ndị ọzọ]. N'ebe a, anyị ga-akọwapụta ha nkenke.

Echiche nke ahụike uche nke anyị na-atụ aro na-adabere na nghọta nke mmadụ dị ka usoro ịmepụta onwe ya dị mgbagwoju anya, nke na-egosi ọchịchọ ya maka ihe mgbaru ọsọ ụfọdụ na ime mgbanwe na ọnọdụ gburugburu ebe obibi (gụnyere mmekọrịta ya na ụwa dị n'èzí na mmejuputa nke ime onwe ya. iwu).

Anyị na-anabata njirisi izugbe anọ, ma ọ bụ ihe na-egosi ahụike uche: 1) ọnụnọ nke ebumnuche ndụ bara uru; 2) ntozu nke ihe omume na-achọ ọdịmma ọha na eze na gburugburu ebe obibi; 3) ahụmahụ nke ọdịmma onwe; 4) prognosis dị mma.

Ntụle nke mbụ - ịdị adị nke ihe mgbaru ọsọ ndụ na-eme ka ọ pụta ìhè - na-egosi na iji nọgide na-enwe ahụ ike nke uche mmadụ, ọ dị mkpa na ihe mgbaru ọsọ ndị na-eduzi ọrụ ya bụ ihe dị mkpa n'onwe ya nye ya, nwee ihe ọ pụtara. N'ihe gbasara ịlanarị anụ ahụ, omume ndị nwere nkọwa ndu na-enweta ihe dị mkpa. Ma ọ dịghị obere ihe dị mmadụ mkpa bụ ahụmahụ onwe onye nke ihe omume ya pụtara n'onwe ya. Ọnwụ nke ndụ pụtara, dị ka e gosiri na ọrụ nke V. Frankl, na-eduga na ọnọdụ nke ịdị adị nke nkụda mmụọ na logoneurosis.

Ngosipụta nke abụọ bụ ntozu oke nke ọrụ ahụ n'ihe achọrọ gbasara mmekọrịta ọha na eze na gburugburu ebe obibi. Ọ dabere na mkpa ọ dị mmadụ ime mgbanwe maka ọnọdụ okike na mmekọrịta mmadụ na ibe ya. Mmeghachi omume nke onye nwere ahụike uche na ọnọdụ ndụ zuru oke, ya bụ, ha na-ejigide agwa mgbanwe (usoro ma na-arụpụta ihe) ma bụrụ ihe bara uru na ndụ na mmekọrịta ọha na eze [13, p. 297].

Ngosipụta nke atọ bụ ahụmahụ nke ọdịmma onwe onye. Nke a na steeti nkwekọ n'ime, kọwara oge ochie ndị ọkà ihe ọmụma, Democritus a na-akpọ «ezi ọnọdụ nke uche. Na nkà mmụta sayensị nke oge a, a na-akpọkarị ya obi ụtọ (ọdịmma). A na-ewere steeti na-abụghị nke dị ka esemokwu dị n'ime nke sitere na enweghị nkwekọrịta nke ọchịchọ, ike na mmezu nke onye ọ bụla.

Na akara nke anọ - prognosis dị mma - anyị ga-ebi n'ụzọ zuru ezu, ebe ọ bụ na nke a na-egosi ahụike uche enwetabeghị mkpuchi zuru oke na akwụkwọ. Ọ na-akọwapụta ikike mmadụ nwere ịnọgide na-arụ ọrụ nke ọma na ahụmịhe nke ọdịmma onwe ya na ogologo oge. Usoro a na-eme ka o kwe omume ịmata ọdịiche dị na mkpebi ndị na-arụpụta ihe n'ezie ndị na-enye ọnọdụ na-eju afọ nke mmadụ n'oge ugbu a, ma na-enwe mmetụta ọjọọ n'ọdịnihu. Otu analọg bụ «spurring» nke ahu site n'enyemaka nke a dịgasị iche iche nke stimulants. Ọnọdụ ọnọdụ na-abawanye na ọrụ nwere ike iduga n'ọkwa dị elu nke ịrụ ọrụ na ịdị mma. Otú ọ dị, n'ọdịnihu, nkwụsị nke ike nke anụ ahụ bụ ihe a na-apụghị izere ezere na, n'ihi ya, mbelata nke iguzogide ihe ndị na-emerụ ahụ na mmebi ahụ ike. Nkọwa nke prognosis dị mma na-eme ka o kwe omume ịghọta ntule na-adịghị mma nke ọrụ nke usoro nchebe ma e jiri ya tụnyere ụzọ nke ịnagide omume. Usoro nchebe dị ize ndụ n'ihi na ha na-emepụta ọdịmma site na aghụghọ onwe onye. Ọ nwere ike ịba uru ma ọ bụrụ na ọ na-echebe psyche site na ahụmahụ na-egbu mgbu, ma ọ pụkwara imerụ ahụ ma ọ bụrụ na ọ na-emechi atụmanya nke inwekwu ọganihu zuru oke maka mmadụ.

Ahụike uche na nkọwa anyị bụ njirimara akụkụ. Nke ahụ bụ, anyị nwere ike ikwu maka otu ma ọ bụ ọkwa ọzọ nke ahụike uche na continuum site na ahụike zuru oke ruo ọnwụ ya zuru oke. A na-ekpebi ọkwa ahụike nke uche site na ọkwa nke ọ bụla n'ime ihe ngosi ndị a dị n'elu. Ha nwere ike na-agbanwe agbanwe ma ọ bụ karịa. Otu ihe atụ nke mismatch bụ ikpe mgbe mmadụ na-egosipụta nke ọma na omume, ma n'otu oge ahụ na-enwe mmetụta miri emi esemokwu n'ime.

Usoro edepụtara nke ahụike uche bụ, n'echiche anyị, zuru ụwa ọnụ. Ndị mmadụ na-ebi n'ọdịbendị dị iche iche, iji nọgide na-enwe ahụike uche ha, ga-enwerịrị ebumnuche ndụ bara uru, mee ihe nke ọma n'ihe ndị a chọrọ nke gburugburu ebe obibi okike na mmekọrịta ọha na eze, nọgide na-enwe ọnọdụ nguzozi n'ime, na iburu n'uche ogologo oge. echiche okwu. Ma n'otu oge ahụ, ihe dị iche iche nke omenala dị iche iche mejupụtara, karịsịa, na ịmepụta ọnọdụ ụfọdụ ka ndị mmadụ bi na ya nwee ike izute ihe ndị a. Anyị nwere ike ịmata ọdịiche dị n'ụdị omenala abụọ: nke a na-achịkwa echiche, mmetụta na omume nke ndị mmadụ site n'ọdịnala, na nke ha sitere na ọgụgụ isi, mmetụta uche na nke anụ ahụ nke mmadụ.

N'ọdịnala nke ụdị nke mbụ (na ọnọdụ "ọdịnala"), mmadụ site n'ọmụmụ nwetara mmemme maka ndụ ya dum. Ọ gụnyere ihe mgbaru ọsọ kwekọrọ na ọnọdụ mmekọrịta ya, okike, afọ; ụkpụrụ na-achịkwa mmekọrịta ya na ndị mmadụ; ụzọ nke ime mgbanwe na ọnọdụ eke; echiche banyere ihe ịdị mma nke uche kwesịrị ịbụ na otu a ga-esi nweta ya. A na-ahazi ndenye ọgwụ omenala n'etiti onwe ha, nke okpukpere chi na ụlọ ọrụ ọha na eze kwadoro, nke uche ziri ezi. Irubere ha isi mere ka mmadụ nwee ike ịnọgide na-enwe ahụ ike nke uche ya.

Ọnọdụ dị iche iche na-etolite n'ime obodo ebe mmetụta nke ụkpụrụ na-achịkwa ụwa dị n'ime na omume mmadụ na-esiwanye ike. E. Durkheim kọwara ọnọdụ ọha dị otú ahụ dị ka anomie ma gosipụta ihe ize ndụ ya na ọdịmma na omume nke ndị mmadụ. N'ime ọrụ ndị ọkà mmụta mmekọrịta ọha na eze nke ọkara nke abụọ nke XNUMX na afọ iri mbụ nke XNUMX! na. (O. Toffler, Z. Beck, E. Bauman, P. Sztompka, wdg) e gosiri na mgbanwe ngwa ngwa na-eme na ndụ nke oge a Western onye, ​​mmụba nke ejighị n'aka na ihe ize ndụ na-eme ka ihe isi ike dị ukwuu maka. njirimara onwe onye na mmegharị nke onye ahụ, nke a na-egosipụta na ahụmahụ «ujo si n'ọdịnihu», «omenala trauma» na yiri ọjọọ na-ekwu.

O doro anya na ichebe ahụ ike nke uche na ọnọdụ nke oge a ọha mmadụ na-egosi a dị iche iche atụmatụ karịa na a omenala ọha mmadụ: ọ bụghị nrubeisi «mgbako» (K.-G. Jung), ma na-arụsi ọrụ ike, onwe kere ihe ngwọta nke a ọnụ ọgụgụ nke nsogbu. Anyị kpọpụtara ọrụ ndị a dị ka psychohygienic.

N'etiti ọrụ dị iche iche nke psychohygienic, anyị na-amata ụdị atọ: mmejuputa ihe mgbaru ọsọ na omume iji nweta ihe mgbaru ọsọ dị ịrịba ama; ime mgbanwe na omenala, mmekọrịta mmadụ na ibe ya; nhazi onwe onye.

Na ndụ kwa ụbọchị, a na-edozi nsogbu ndị a, dịka iwu, na-enweghị ntụgharị. A na-achọ nlebara anya pụrụ iche nye ha n'ọnọdụ ndị siri ike dị ka «ihe omume ndụ dị oke egwu» nke chọrọ nhazigharị nke mmekọrịta mmadụ na ụwa n'èzí. N'okwu ndị a, a chọrọ ọrụ ime iji dozie ihe mgbaru ọsọ ndụ; njikarịcha mmekọrịta na gburugburu ebe obibi omenala, mmekọrịta mmadụ na ibe ya; na-abawanye ọkwa nke nchịkwa onwe onye.

Ọ bụ ikike nke mmadụ iji dozie nsogbu ndị a ma si otú a na-emeri ihe omume ndụ dị egwu nke bụ, n'otu aka ahụ, ihe ngosi, na, n'aka nke ọzọ, ọnọdụ maka ịnọgide na-enwe ma na-ewusi ahụ ike nke uche ike.

Ngwọta nke nke ọ bụla n'ime nsogbu ndị a gụnyere nhazi na ngwọta nke nsogbu ndị ọzọ kpọmkwem. Ya mere, mgbazi nke ihe mgbaru ọsọ-ntọala na-ejikọta na njirimara nke ezi draịva, ọchịchọ na ikike nke onye ahụ; na mmata nke usoro ihe mgbaru ọsọ nke onwe; na nguzobe nke ndụ ụzọ; n'ile anya dị anya ma ọ bụ karịa. N'ime ọha mmadụ nke oge a, ọtụtụ ọnọdụ na-agbagha usoro ndị a. Ya mere, atụmanya nke ndị ọzọ na echiche nke ugwu na-egbochikarị mmadụ imezu ezi ọchịchọ na ikike ha. Mgbanwe na ọnọdụ mmekọrịta ọha na eze na-achọ ka ọ gbanwee, meghee ihe ọhụrụ na-ekpebi ihe mgbaru ọsọ ndụ ya. N'ikpeazụ, ezigbo ọnọdụ nke ndụ adịghị enye onye ahụ ohere mgbe nile imezu ọchịchọ ime ya. Nke ikpeazụ bụ njirimara nke obodo dara ogbenye, ebe a na-amanye mmadụ ịlụ ọgụ maka nlanarị anụ ahụ.

Optimization nke mmekọrịta na gburugburu ebe obibi (eke, na-elekọta mmadụ, ime mmụọ) nwere ike ime ma dị ka a na-arụsi ọrụ ike mgbanwe nke mpụga ụwa, na dị ka a maara ije na a dị iche iche gburugburu ebe obibi (mgbanwe nke ihu igwe, na-elekọta mmadụ, ethno-omenala gburugburu ebe obibi, wdg). Ọrụ dị irè iji gbanwee eziokwu dị n'èzí chọrọ usoro echiche mepere emepe, nke kachasị nke ọgụgụ isi, yana ihe ọmụma, nkà na ikike kwesịrị ekwesị. A na-emepụta ha na usoro nchịkọta ahụmahụ nke mmekọrịta na gburugburu ebe obibi nke okike na mmekọrịta ọha na eze, nke a na-eme ma na akụkọ ihe mere eme nke ihe a kpọrọ mmadụ na ndụ onye ọ bụla.

Iji mee ka ọkwa nke nchịkwa onwe onye dịkwuo elu, na mgbakwunye na ikike nke uche, mmepe nke mmetụta uche, nhụsianya, ihe ọmụma na nghọta nke usoro nke usoro uche, nkà na ikike iji rụọ ọrụ na ha chọrọ.

N'ọnọdụ ndị dị aṅaa ka ngwọta nke nsogbu psychohygienic edepụtara nwere ike ịga nke ọma? Anyị chepụtara ha n'ụdị ụkpụrụ maka ichekwa ahụike uche. Ndị a bụ ụkpụrụ nke ebumnuche; uche ahụ ike; iwulite ihe nketa omenala.

Nke mbụ bụ ụkpụrụ nke ebumnuche. Ihe bụ isi bụ na mkpebi ndị e mere ga-aga nke ọma ma ọ bụrụ na ha na-edekọ ihe dị adị n'ezie, gụnyere ihe onwunwe n'ezie nke onye ahụ n'onwe ya, ndị ya na ha na-abanye na kọntaktị, ọnọdụ mmekọrịta mmadụ na, n'ikpeazụ, ọchịchọ miri emi nke ịdị adị. nke ọha mmadụ na onye ọ bụla.

Ụkpụrụ nke abụọ, nke ememe ya bụ ihe dị mkpa maka ngwọta na-aga nke ọma nke nsogbu psychohygienic, bụ ọchịchọ ahụ ike. Ụkpụrụ a pụtara ịnakwere ahụike dị ka uru e kwesịrị ime mgbalị.

Ọnọdụ nke atọ kachasị mkpa maka ịkwalite ahụike uche bụ ụkpụrụ nke ịdabere na omenala omenala. N'ime usoro mmepe omenala na akụkọ ihe mere eme, ụmụ mmadụ achịkọtala ahụmahụ dị ukwuu n'ịdozi nsogbu nke nhazi ihe mgbaru ọsọ, mgbanwe na nhazi onwe onye. Ajụjụ nke ụdị dị iche iche a na-echekwa ya na usoro nke uche na-eme ka o kwe omume iji akụ na ụba a tụlere n'ọrụ anyị [4; 6; 7 na ndị ọzọ].

Kedu onye na-ahụ maka ahụike uche? Dị ka e kwuru n'elu, ndị na-eme nchọpụta nke ihe omimi nke uche na-ahọrọ ide banyere àgwà ahụike. Ka ọ dị ugbu a, n'echiche anyị, ọ na-arụpụtakwu ihe ịtụle mmadụ dịka onye ọ bụla dịka onye na-ebu ahụike uche.

Echiche nke mmadụ nwere ọtụtụ nkọwa, ma nke mbụ, ọ na-ejikọta ya na mkpebi mmadụ na ngosipụta nke mmadụ. Echiche nke mmadụ n'otu n'otu nwekwara nkọwa dị iche iche. Individuality a na-ewere dị ka pụrụ iche nke eke ọchịchọ, a peculiar Nchikota nke psychological Njirimara na-elekọta mmadụ mmekọrịta, ọrụ na-ekpebi onye ndụ ọnọdụ, wdg Of akpan akpan uru maka ọmụmụ nke uche ahụike bụ, n'echiche anyị, nkọwa nke onye n'otu n'otu na. echiche nke BG Ananiev. Onye n'otu n'otu na-egosi ebe a dị ka onye na-ejikọta ya na ụwa nke ya n'ime ya, nke na-achịkwa mmekọrịta nke akụkụ niile nke mmadụ na mmekọrịta ya na gburugburu ebe obibi na mmekọrịta mmadụ na ibe ya. Nkọwa dị otú ahụ nke mmadụ n'otu n'otu na-eme ka ọ dịkwuo nso na echiche nke isiokwu na àgwà, dịka ndị ọkà mmụta sayensị nke ụlọ akwụkwọ Moscow na-akọwa ha - AV Brushlinsky, KA Abulkhanova, LI Antsyferova na ndị ọzọ. isiokwu na-arụsi ọrụ ike na-eme ma na-agbanwe ndụ ya, ma na zuru ezu nke ndu ọdịdị ya, mastered ihe ọmụma, kpụrụ nkà, na-elekọta mmadụ ọrụ. “… Otu onye dị ka onye nwere ike ịghọta naanị dị ka ịdị n'otu na njikọ nke ihe onwunwe ya dị ka àgwà na isiokwu nke ọrụ, na nhazi nke ihe okike mmadụ dị ka onye na-arụ ọrụ. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, onye ọ bụla nwere ike ịghọta naanị n'okpuru ọnọdụ nke njirimara mmadụ zuru oke" [1, p. 334]. Nghọta a banyere mmadụ n'otu n'otu yiri ka ọ kacha arụpụta ọ bụghị naanị maka nyocha agụmakwụkwọ, kamakwa maka mmepe bara uru, ebumnuche ya bụ inyere ndị ezigbo mmadụ aka ịchọpụta ikike nke onwe ha, guzobe mmekọrịta dị mma na ụwa, wee nweta nkwekọ n'ime.

O doro anya na ihe ndị dị iche iche maka onye ọ bụla dị ka onye ọ bụla, àgwà na isiokwu nke ọrụ na-emepụta ọnọdụ kpọmkwem na ihe ndị dị mkpa maka idozi ọrụ psychohygienic nke edepụtara n'elu.

Ya mere, dịka ọmụmaatụ, njirimara nke biochemistry nke ụbụrụ, nke na-akọwa mmadụ dị ka onye, ​​​​na-emetụta ahụmahụ mmetụta uche ya. Ọrụ nke imeziwanye ọnọdụ mmetụta uche mmadụ ga-adị iche maka onye homonụ ya na-enye ọnọdụ dị elu, site na nke homonụ na-ebute ụzọ gaa na ọnọdụ ịda mbà n'obi. Na mgbakwunye, ndị na-ahụ maka biochemical na ahụ na-enwe ike ịkwalite draịva, kpalie ma ọ bụ gbochie usoro uche nke metụtara mgbanwe na nhazi onwe onye.

Omume dị na nkọwa Ananiev bụ, nke mbụ, onye na-ekere òkè na ndụ ọha mmadụ; A na-ekpebi ya site na ọrụ ọha na eze na ntụzịaka uru dabara na ọrụ ndị a. Àgwà ndị a na-emepụta ihe ndị a chọrọ maka ime mgbanwe ma ọ bụ nke na-aga nke ọma na nhazi ọha.

Amamihe (dị ka ngosipụta nke eziokwu ebumnobi) na ọrụ (dị ka mgbanwe nke eziokwu), yana ihe ọmụma kwekọrọ ekwekọ na nkà e ji mara, dị ka Ananiev, mmadụ dị ka isiokwu nke ọrụ [2, c.147]. O doro anya na ihe ndị a dị mkpa maka ịkwado na ime ka ahụike uche sie ike. Ọ bụghị nanị na ha na-ekwe ka anyị ghọta ihe kpatara ihe isi ike ndị bilitere, kamakwa ịchọta ụzọ isi merie ha.

Rịba ama, Otú ọ dị, na Ananiev dere banyere onye ọ bụghị nanị dị ka a systemic iguzosi ike n'ezi ihe, ma na-akpọ ya a pụrụ iche, anọ, substructure nke mmadụ - ya n'ime ụwa, gụnyere subjectively haziri oyiyi na echiche, onye onwe-nsụhọ, onye usoro nke onye. uru nghazi. N'adịghị ka substructures nke onye, ​​àgwà na isiokwu nke ọrụ "na-emeghe" ụwa nke ọdịdị na ọha mmadụ, onye bụ a dịtụ mechiri emechi usoro, "agbakwunyere" na-emeghe usoro mmekọrịta na ụwa. Individuality dị ka a dịtụ mechiri emechi usoro amalite «a ụfọdụ mmekọrịta dị n'etiti ụmụ mmadụ ọchịchọ na potentials, onwe-nsụhọ na «m» — isi nke mmadụ àgwà» [1, p. 328].

Onye ọ bụla nke substructures na onye dị ka a usoro iguzosi ike n'ezi ihe na e ji n'ime ime na-ekwekọghị ekwekọ. "... Nhazi nke onye n'otu n'otu na ntụziaka dị n'otu nke mmepe nke onye ọ bụla, àgwà na isiokwu n'ozuzu ya nke mmadụ kpebisiri ike site na ya na-eme ka usoro a guzosie ike ma bụrụ otu n'ime ihe ndị kachasị mkpa nke ịdị elu na ịdị ogologo ndụ" [2, p. . 189]. Ya mere, ọ bụ mmadụ n'otu n'otu (dị ka ihe dị n'okpuru ebe a kapịrị ọnụ, ụwa dị n'ime mmadụ) na-eme ihe omume iji nọgide na-enwe ma na-ewusi ahụ ike nke uche mmadụ ike.

Rịba ama, Otú ọ dị, na nke a abụghị mgbe niile. Ọ bụrụ na ahụike uche abụghị ihe kacha mma maka mmadụ, ọ nwere ike ime mkpebi ndị na-adịghị arụpụta ihe n'echiche nke ịdị ọcha nke uche. Mgbaghara maka nhụjuanya dịka ọnọdụ maka ọrụ onye na-ede uri dị na mmalite nke akwụkwọ uri nke M. Houellebecq nke onye edemede, nke isiokwu ya bụ "Nhụjuanya Mbụ": "Ndụ bụ usoro ule ike. Lanarị nke mbụ, bepụ na nke ikpeazụ. Tụfuo ndụ gị, mana ọ bụghị kpamkpam. Na-ata ahụhụ, na-ata ahụhụ mgbe niile. Mụta inwe mmetụta mgbu na sel ọ bụla nke ahụ gị. Iberibe ọ bụla nke ụwa aghaghị imerụ gị ahụ́. Mana ị ga-anọrịrị ndụ - ọbụlagodi obere oge» [15, p. iri na atọ].

N'ikpeazụ, ka anyị laghachi na aha nke onu na anyị nwere mmasị: «ike uche». O yiri ka ọ bụ nke kacha mma ebe a, ebe ọ bụ echiche nke mkpụrụ obi na-atụgharị na-adaba na ahụmahụ nke onwe ya site n'aka onye nke ụwa dị n'ime ya dị ka isi nke onye. Okwu ahụ bụ «mkpụrụ obi», dị ka AF Losev, na-eji nkà ihe ọmụma na-egosi n'ime ụwa nke mmadụ, ya onwe-nsụhọ [10, p. 167]. Anyị na-ahụ otu ojiji nke echiche a na akparamaagwa. Ya mere, W. James na-ede banyere mkpụrụ obi dị ka ihe dị mkpa, nke na-egosipụta onwe ya na mmetụta nke ọrụ ime mmadụ. Mmetụta a nke ọrụ, dị ka James si kwuo, bụ "nke bụ isi, bụ isi nke "M" anyị [8, p. 86].

N'ime iri afọ ndị na-adịbeghị anya, ma echiche nke “mkpụrụ obi” na njirimara ya dị mkpa, ọnọdụ ya, na ọrụ ya aghọwo isiokwu nke nyocha agụmakwụkwọ. Echiche dị n'elu nke ahụike uche kwekọrọ na ụzọ isi ghọta mkpụrụ obi, nke VP Zinchenko chepụtara. Ọ na-ede banyere mkpụrụ obi dị ka ụdị ume kacha mkpa, na-eme atụmatụ maka ịmepụta akụkụ ọhụrụ na-arụ ọrụ (dị ka AA Ukhtomsky), na-enye ikike, ịhazi na ijikọta ọrụ ha, na-ekpughe onwe ya n'ụzọ zuru ezu n'otu oge ahụ. Ọ bụ n'ọrụ a nke mkpụrụ obi, dị ka VP Zinchenko na-atụ aro, na "a na-ezobe iguzosi ike n'ezi ihe nke onye ndị ọkà mmụta sayensị na ndị na-ese ihe na-achọ" [9, p. 153]. O yiri ihe okike na echiche nke mkpụrụ obi bụ otu n'ime isi ihe na-arụ ọrụ nke ndị ọkachamara na-aghọta usoro enyemaka nke uche na ndị mmadụ na-enwe esemokwu n'ime.

Usoro a na-atụ aro maka ọmụmụ ihe gbasara ahụike uche na-enye anyị ohere ịtụle ya n'ụdị ọdịbendị sara mbara n'ihi na ọ na-anabata njirisi zuru ụwa ọnụ nke na-enye ntụziaka maka ịchọpụta ọdịnaya nke njirimara a nke mmadụ. Ndepụta nke ọrụ psychohygienic na-eme ka o kwe omume, n'otu aka ahụ, ịchọpụta ọnọdụ maka ịnọgide na-enwe ma na-ewusi ahụ ike nke uche na ụfọdụ ọnọdụ akụ na ụba na mmekọrịta ọha na eze, na n'aka nke ọzọ, nyochaa otú otu onye si edozi onwe ya ma dozie ọrụ ndị a. Na-ekwu banyere onye n'otu n'otu dị ka onye na-ebu nke ahụike uche, anyị na-adọrọ uche gaa na mkpa ọ dị iburu n'uche, mgbe ị na-amụ ugbu a na ọnọdụ na ike nke uche ike, Njirimara nke mmadụ dị ka onye, ​​àgwà na isiokwu nke ọrụ, nke na-achịkwa. site n'ime ụwa ya. Mmejuputa usoro a na-agụnye ntinye data sitere na ọtụtụ sayensị okike na ụmụ mmadụ. Otú ọ dị, njikọ dị otú ahụ bụ ihe a na-apụghị izere ezere ma ọ bụrụ na anyị ga-aghọta ụdị njirimara a haziri ahazi nke ọma dị ka ahụike uche ya.

Ihe odide ala

1. Ananiev BG Man dị ka isiokwu nke ihe ọmụma. L., 1968.
2. Ananiev BG Na nsogbu nke ihe ọmụma mmadụ nke oge a. Ederede nke abụọ. SPb., 2.
3. Danilenko OI Ahụike uche na omenala // Psychology Health: Akwụkwọ ọgụgụ. maka mahadum / Ed. GS Nikiforova. SPb., 2003.
4. Danilenko OI Ahụike uche na uri. SPb., 1997.
5. Danilenko OI Ahụike uche dị ka ihe ọdịnala na akụkọ ihe mere eme // Akwụkwọ akụkọ gbasara mmụọ. 1988. V. 9. Nke 2.
6. Danilenko OI Onye n'otu n'otu na omenala omenala: nkà mmụta uche nke ahụike uche: Proc. ohere. SPb., 2008.
7. Danilenko OI Psychohygienic ikike nke omenala omenala: a anya site prism nke ike echiche nke uche ahụike // Health Psychology: a ọhụrụ nkà mmụta sayensị ntụziaka: Usoro nke a gburugburu tebụl na mba òkè, St. Petersburg, December 14-15, 2009. SPb., 2009.
8. James W. Psychology. M., 1991.
9. Zinchenko VP Soul // Akwụkwọ ọkọwa okwu gbasara mmụọ / Comp. na ed. B. Meshcheryakov, V. Zinchenko. SPb., 2004.
10. Losev AF Nsogbu nke akara na nka ezi uche. M., 1976.
11. Maslow A. Mkpali na àgwà. SPb., 1999.
12. Mid M. Culture na ụwa nke nwata. M., 1999.
13. Myasishchev VN Personality na neuroses. L., 1960.
14. Allport G. Ọdịdị na mmepe nke mmadụ // G. Allport. Ịghọ mmadụ: Ọrụ ahọpụtara. M., 2002.
15. Welbeck M. Nọrọ ndụ: Abụ. M., 2005.
16. Horney K. Neurotic àgwà nke oge anyị. Introspection. M., 1993.
17. Ellis A., Dryden W. Omume nke ezi uche-mmetụta omume akparamaagwa. SPb., 2002.
18. Jung KG Na nhazi nke mmadụ // Ọdịdị nke psyche na usoro nke individuation. M., 1996.
19. Jung KG Ebumnuche nke psychotherapy // Nsogbu nke mkpụrụ obi nke oge anyị. M., 1993.
20. Fromm E. Uru, Psychology na ịdị adị mmadụ // Ọmụma Ọhụrụ n'Ụkpụrụ mmadụ. NY, 1959.
21. Jahoda M. Echiche dị ugbu a maka ahụike uche dị mma. NY, 1958.
22. Maslow A. Health dị ka mgbanwe gburugburu ebe obibi // Journal of Humanistic Psychology. 1961. Vol. 1.