Site na Frans BM de Waal, Mahadum Emory.
Isi mmalite: Okwu Mmalite nke Akwụkwọ Psychology. Ndị odee - RL Atkinson, RS Atkinson, EE Smith, DJ Boehm, S. Nolen-Hoeksema. N'okpuru nchịkọta akụkọ izugbe nke VP Zinchenko. Mbipụta mba ụwa nke iri na ise, St. Petersburg, Prime Eurosign, 15.
​​​​​​​⠀‹N'agbanyeghị otú mmadụ nwere ike isi were naanị ọdịmma onwe ya, ihe ịrụ ụka adịghị ya na e nwere ụkpụrụ ụfọdụ na ọdịdị ya nke na-eme ka ọ nwee mmasị na ihe ịga nke ọma nke onye ọzọ, na obi ụtọ onye ọzọ dị mkpa maka ya, n'agbanyeghị na ọ dịghị enweta uru ọ bụla na ọnọdụ ahụ, ma e wezụga ụtọ nke onye ọzọ. ịhụ ya. (Adam Smith (1759))
Mgbe Lenny Skatnik banyere n'ime Potomac oyi na 1982 iji napụta onye ihe mberede ụgbọ elu, ma ọ bụ mgbe ndị Dutch chebere ezinụlọ ndị Juu n'oge Agha Ụwa nke Abụọ, ha tinyere ndụ ha n'ihe ize ndụ maka ndị bịara abịa zuru ezu. N'otu aka ahụ, Binti Jua, onye gorilla na Zoo Brookfield nke Chicago, napụtara otu nwa nwoke nwụrụ anwụ wee daba n'ime ogige ya, na-eme omume na-enweghị onye kụziiri ya.
Ihe atụ ndị dị otú a na-enwe mmetụta na-adịgide adịgide karịsịa n'ihi na ha na-ekwu maka uru dịịrị ndị otu ụdị anyị. Ma na-amụ evolushọn nke mmetụta ọmịiko na omume, achọtawo m a akụ na ụba nke na-egosi na ụmụ anụmanụ na-eche banyere onye ọ bụla ọzọ na ha responsiveness na misfortunus nke ndị ọzọ, nke mere ka m kwenye na nlanarị mgbe ụfọdụ na-adabere ọ bụghị nanị na mmeri n'ọgụ, kamakwa na. imekọ ihe ọnụ na ihu ọma (de Waal, 1996). Dịka ọmụmaatụ, n'etiti chimpanzees, ọ na-abụkarị onye na-ekiri ihe na-agakwuru onye a wakporo ma jiri nwayọọ tinye aka n'ubu ya.
N'agbanyeghị àgwà nlekọta ndị a, ndị ọkà mmụta ihe ndị dị ndụ na-akọwakarị ụmụ mmadụ na anụmanụ ndị ọzọ dị ka ịchọ ọdịmma onwe onye nanị. Ihe kpatara nke a bụ usoro iwu: a na-ahụ omume niile ka e mepụtara iji meju ọdịmma nke onye ahụ. Ọ bụ ihe ezi uche dị na ya iche na a na-ewepụ mkpụrụ ndụ ihe nketa ndị na-enweghị ike inye onye na-ebu ha uru na usoro nke nhọrọ eke. Ma ọ bụ ihe ziri ezi ịkpọ anụmanụ ịchọ ọdịmma onwe onye nanị n'ihi na omume ya bụ iji nweta uru?
Usoro nke otu omume siri malite kemgbe ọtụtụ nde afọ dị n'akụkụ mgbe mmadụ tụlere ihe kpatara anụmanụ ji eme otu ahụ ebe a na ugbu a. Anụmanụ na-ahụ naanị nsonaazụ ozugbo nke omume ha, na ọbụna nsonaazụ ndị a anaghị edo ha anya mgbe niile. Anyị nwere ike iche na ududo na-atụgharị webụ iji jide ijiji, mana nke a bụ eziokwu na ọkwa ọrụ. Enweghị ihe àmà na-egosi na ududo nwere echiche ọ bụla banyere nzube nke weebụ. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, ebumnuche omume adịghị ekwu ihe ọ bụla gbasara ebumnobi ndị dị n'okpuru ya.
Naanị n'oge na-adịbeghị anya echiche nke «egoism» agabigala ihe mbụ pụtara na etinyere n'èzí nke akparamaagwa. Ọ bụ ezie na a na-ahụta okwu ahụ mgbe ụfọdụ dị ka ihe jikọrọ ya na ọdịmma onwe onye, ịchọ ọdịmma onwe onye nanị na-egosi ebumnobi nke igbo mkpa nke anyị, ya bụ, ịmara ihe anyị ga-enweta n’ihi otu omume. Osisi vaịn nwere ike na-ejere ọdịmma nke ya ozi site n'itinye osisi ahụ, ma ebe ọ bụ na osisi enweghị ebumnobi na enweghị ihe ọmụma, ha apụghị ịbụ ịchọ ọdịmma onwe onye nanị, ọ gwụla ma e pụtara echiche ihe atụ nke okwu ahụ.
Charles Darwin adịghị enwe mgbagwoju anya ngbanwe na ebumnuche onye ọ bụla wee mata ịdị adị nke ebumnobi ime mmụọ. O sitere n'ike mmụọ nsọ na nke a site n'aka Adam Smith, ọkà mmụta ụkpụrụ na nna nke akụnụba. Enweela ọtụtụ esemokwu banyere ọdịiche dị n'etiti omume maka uru na omume nke ebumnobi ịchọ ọdịmma onwe onye na-akwalite bụ nke Smith, nke a maara maka imesi ike na ịchọ ọdịmma onwe onye dị ka ụkpụrụ nduzi nke akụnụba, dekwara banyere ikike mmadụ zuru ụwa ọnụ maka ọmịiko.
Isi mmalite nke ikike a abụghị ihe omimi. Ụdị anụmanụ niile nke a na-emekọ ihe ọnụ na-egosi nraranye n'òtù ahụ na ọchịchọ nke inye aka. Nke a bụ nsonaazụ nke ndụ mmadụ, mmekọrịta chiri anya nke ụmụ anụmanụ na-enyere ndị ikwu na ibe ha aka ịkwụghachi ihu ọma ahụ. Ya mere, ọchịchọ inyere ndị ọzọ aka abụbeghị ihe efu site n'echiche nke nlanarị. Ma ọchịchọ a adịkwaghị ejikọta ya na ngwa ngwa, nsonaazụ evolushọn, nke mere ka o kwe omume igosipụta onwe ya ọbụlagodi mgbe a na-atụghị anya ụgwọ ọrụ, dị ka mgbe ndị bịara abịa nwetara enyemaka.
Ịkpọ omume ọ bụla ịchọ ọdịmma onwe onye dị ka ịkọwa ndụ niile dị n'ụwa dị ka ike anyanwụ gbanwere. Okwu abụọ a nwere uru ọ bara, mana ọ naghị enyere anyị aka ịkọwa ụdị dị iche iche anyị na-ahụ gburugburu anyị. Maka ụfọdụ anụmanụ naanị asọmpi enweghị obi ebere na-eme ka o kwe omume ịdị ndụ, maka ndị ọzọ ọ bụ naanị enyemaka ibe. Ụzọ nke na-eleghara mmekọrịta ndị a na-emegiderịta onwe ha anya nwere ike ịba uru nye ọkà mmụta sayensị evolushọn, ma ọ nweghị ebe na nkà mmụta uche.