Ọrịa na-efe efe bụ zoonosis nke nje bacteria na-akpata Yersinia pestis, nke a na-ebutekarị site na òké na ụmụ mmadụ site na fleas, kamakwa n'etiti ụmụ mmadụ site na ụzọ iku ume. Enweghị ọgwụgwọ ọgwụ nje kwesịrị ekwesị na ngwa ngwa, usoro ya na-egbu egbu na 30% ruo 60% nke ikpe (1).

O siri ike iche n’echiche na “ọnwụ ojii” nke bibiri Europe na narị afọ nke 1920 ka na-aga n’ihu n’akụkụ ụfọdụ nke ụwa! Na France, e dekọrọ ikpe ikpeazụ nke ọrịa otiti na 1945 na Paris nakwa na 50 na Corsica. Ma n'ụwa nile, ihe karịrị 000 ka a kọọrọ WHO na mba 26 kemgbe mmalite 2s (XNUMX).

N'afọ ndị na-adịbeghị anya, Òtù Ahụ Ike Ụwa dekọtara ọtụtụ ntiwapụ nke ọrịa na Democratic Republic of Congo, Tanzania, China, Peru na Madagascar. Nke ikpeazụ bụ obodo bụ isi na-efe efe, ọtụtụ iri na abuo ndị ọrịa gburu na 2014/2015 (3).

Ọrịa na-enye ụdị ọgwụgwọ dị iche iche (septicaemic, hemorrhagic, gastrointestinal, wdg, na ọbụna ụdị dị nro), ma abụọ bụ ndị kachasị na mmadụ:

Ihe otiti bubonic kachasị. A na-ekwupụta ya na mberede na-amalite oke ahụ ọkụ, isi ọwụwa, nnukwu ọgụ nke ọnọdụ izugbe na ọgba aghara nke nsụhọ. Ihe e ji mara ya bụ ọzịza nke ọnụ ọnụ lymph, mgbe mgbe n'olu, ogwe aka na ukwu (buboes).

Ọrịa akpa ume, nke kacha egbu egbu. A na-agbakwunye ụkwara mucopurulent nke nwere ọbara na mgbu obi na mgbaàmà izugbe nke ọrịa bubonic.

Ihe na-akpata ọrịa bụ gram-negative bacillus, Yersinia pestis. Yersinia bụ ụdị nje bacteria sitere na ezinụlọ Enterobacteriaceae, nke gụnyere ụdị iri na asaa, atọ n'ime ha bụ ọrịa na-efe efe maka ụmụ mmadụ: pestis, ọrịa enterocolitis et pseudotuberculosis. Òké bụ isi, ma ọ bụghị nanị, mmiri mmiri nke ọrịa.

Ọrịa na-efe efe na-emerụ ụmụ anụmanụ ndị dị nta na fleas na-eme ka ha rie nri. A na-ebufe ya site na anụmanụ nye mmadụ site n'ata ahụhụ site na fleas ndị nwere ọrịa, site na kọntaktị kpọmkwem, site na iku ume na site n'itinye ihe ndị na-efe efe.

• Ụmụ mmadụ nke ahụhụ nwere ọrịa tara tara na-etolitekarị ụdị bubonic.
• Ọ bụrụ na bacillus Yersinia pestis rute na ngụgụ, onye ahụ na-ebute ọrịa akpa ume nke nwere ike ibunye ndị ọzọ site na iku ume n'oge ụkwara.

N'ebe a na-efe efe, chebe onwe gị pụọ n'ata ahụhụ ma zere òké na ozu anụmanụ.

Ọ bụrụ na a chọpụta ya ka oge na-aga, enwere ike iji ọgwụ nje gwọọ ọrịa bubonic nke ọma: streptomycin, chloramphenicol na tetracyclines bụ ọgwụ mgbochi ndị Institut Pasteur tụrụ aro.

Chemoprophylaxis (nke a na-akpọkwa "chemoprevention"), nke mejupụtara inye tetracyclines ma ọ bụ sulfonamides, n'ihe banyere ọrịa otiti, na-adị irè n'ichebe gburugburu ebe ndị ọ metụtara, na-akọwakwa Institut Pasteur.

E mepụtala ọtụtụ ọgwụ mgbochi n'oge gara aga, mana ugbu a ka edobere ya maka ndị ọrụ ụlọ nyocha, n'ihi na ha egosila na ha adịghị arụ ọrụ n'ịchịkwa ọrịa na-efe efe.