Onye ọkà mmụta asụsụ na ọkà ihe ọmụma a ma ama Noam Chomsky, onye na-akatọ ọkụ ọkụ nke igwe mgbasa ozi nke mgbasa ozi na nke alaeze ukwu America, nyere ajụjụ ọnụ na magazin Philosophie na Paris. Iberibe.
N'akụkụ niile, ọhụụ ya na-emegide àgwà ọgụgụ isi anyị. Kemgbe oge Levi-Strauss, Foucault na Derid, anyị na-achọ ihe ịrịba ama nke nnwere onwe na plasticity nke mmadụ na ọtụtụ omenala. Chomsky, n'aka nke ọzọ, na-agbachitere echiche nke enweghị mgbanwe nke ọdịdị mmadụ na ọdịdị echiche nke ebumpụta ụwa, ọ bụkwa na nke a ka ọ na-ahụ ihe ndabere nke nnwere onwe anyị.
Ọ bụrụ na anyị bụ plastik n'ezie, ọ na-eme ka o doo anya, ọ bụrụ na anyị enweghị ike isi ike, anyị agaghị enwe ike iguzogide. Na iji lekwasị anya na isi ihe, mgbe ihe niile dị n'akụkụ na-agbalị ịdọpụ uche anyị ma gbasaa uche anyị.
A mụrụ gị na Filadelfia na 1928. Ndị mụrụ gị bụ ndị si mba ọzọ gbapụrụ na Rọshịa.
A mụrụ papa m n’obere obodo dị na Yukren. Ọ hapụrụ Rọshịa na 1913 iji zere idebanye aha ụmụaka ndị Juu n'òtù ndị agha—nke pụtara ikpe ọnwụ. A mụrụ nne m na Belarus wee bịa na US dị ka nwatakịrị. Ezinụlọ ya nọ na-agbapụ n'ọgba.
Mgbe ị bụ nwata, ị gara ụlọ akwụkwọ na-aga n'ihu, ma n'otu oge ahụ biri na gburugburu ebe obibi ndị Juu kwabatara. Kedu ka ị ga-esi kọwaa ọnọdụ nke oge ahụ?
Asụsụ obodo ndị mụrụ m bụ Yiddish, mana, n'ụzọ dị mwute, anụghị m otu okwu Yiddish n'ụlọ. N'oge ahụ, e nwere omenala esemokwu n'etiti ndị na-akwado Yiddish na ndị ọzọ «oge a» Hibru. Ndị mụrụ m nọ n'akụkụ Hibru.
Ete mi ekesikpep enye n̄wed ke ufọkn̄wed, ndien mma n̄kpep enye toto ke uyen, n̄kot Bible ye n̄wed eyomfịn ke usem Hebrew. Na mgbakwunye, nna m nwere mmasị na echiche ọhụrụ na ngalaba agụmakwụkwọ. N'ihi ya, m banyere n'ụlọ akwụkwọ nnwale dabeere n'echiche nke John Dewey.1. Enweghị akara ule, enweghị asọmpi n'etiti ụmụ akwụkwọ.
Mgbe m nọgidere na-amụ ihe n’usoro ihe omume oge gboo, mgbe m dị afọ iri na abụọ, achọpụtara m na m bụ ezigbo nwa akwụkwọ. Anyị bụ nanị ezinụlọ ndị Juu bi n’ógbè anyị, ndị Katọlik Irish na ndị Nazi German gbara anyị gburugburu. Anyị ekwughị banyere ya n'ụlọ. Ma ihe dị ịtụnanya bụ na ụmụaka ndị si na klas lọta na ndị nkụzi Jesuit bụ ndị na-ekwu okwu na-ekpo ọkụ na-emegide ndị Juu na ngwụcha izu mgbe anyị na-aga ịkụ baseball chefuru kpamkpam maka mgbochi Semitism.
Ọkà okwu ọ bụla amụtala ọnụ ọgụgụ nke iwu na-enye ya ohere iwepụta ọnụ ọgụgụ na-enweghị ngwụcha nke okwu bara uru. Nke a bụ ihe okike nke asụsụ.
Ọ bụ n'ihi na ị tolitere n'ebe a na-asụ ọtụtụ asụsụ mere ihe kacha gị mkpa ná ndụ bụ ịmụ asụsụ ahụ?
Ọ ga-abụrịrị na e nwere otu ihe dị omimi nke mere ka m ghọta na mbụ: asụsụ nwere ihe onwunwe bụ isi nke na-adọta anya ozugbo, ọ bara uru iche echiche banyere ihe ngosi nke okwu.
Ọkà okwu ọ bụla amụtala ọnụ ọgụgụ nke iwu na-enye ya ohere iwepụta ọnụ ọgụgụ na-enweghị ngwụcha nke okwu bara uru. Nke a bụ ihe okike okike nke asụsụ, ihe na-eme ka ọ bụrụ ikike pụrụ iche nke naanị mmadụ nwere. Ụfọdụ ndị ọkà ihe ọmụma oge ochie - Descartes na ndị nnọchianya nke ụlọ akwụkwọ Port-Royal - jidere nke a. Ma ha dị ole na ole.
Mgbe ị malitere ịrụ ọrụ, structuralism na omume na-achị. Maka ha, asụsụ bụ usoro akara aka aka ike, nke bụ isi ọrụ ya bụ inye nkwurịta okwu. Ị kwenyeghị n'echiche a.
Kedu otu esi aghọta usoro okwu dị ka okwu ziri ezi nke asụsụ anyị? Mgbe m jụrụ ajụjụ ndị a, a kwenyere na ahịrịokwu bụ ụtọasụsụ ma ọ bụrụ na ọ pụtara ihe. Mana nke a abụghị eziokwu kpamkpam!
Nke a bụ ahịrịokwu abụọ enweghị ihe ọ pụtara: "Echiche akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ na-enweghị agba na-ehi ụra nke ukwuu", "Echiche akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ na-enweghị isi na-ehi ụra nke ukwuu." Ahịrịokwu nke mbụ ziri ezi, n'agbanyeghị na ihe ọ pụtara na-edoghị anya, nke abụọ abụghị naanị ihe na-enweghị isi, kamakwa nke a na-anabataghị. Ọkà okwu ga-eji okwu nkịtị kpọ ahịrịokwu nke mbụ, na nke abụọ ọ ga-asụ ngọngọ n'okwu ọ bụla; Ọzọkwa, ọ ga-echeta nkebi nke mbụ n'ụzọ dị mfe karị.
Kedu ihe na-eme ka ahịrịokwu nke mbụ bụrụ ihe a na-anabata ma ọ bụrụ na ọ bụghị ihe ọ pụtara? Eziokwu ahụ bụ na ọ dabara na usoro ụkpụrụ na iwu maka iwube ahịrịokwu nke onye ọ bụla na-asụ asụsụ obodo nwere.
Kedu ka anyị ga-esi si na ụtọ asụsụ nke asụsụ ọ bụla gaa n'echiche nke na-atụgharị uche na asụsụ bụ usoro zuru ụwa ọnụ nke sitere n'okike 'wuru n'ime' mmadụ ọ bụla?
Ka anyị were ọrụ nnọchiaha anya dịka ọmụmaatụ. Mgbe m na-ekwu "John chere na ọ maara ihe," "ọ" nwere ike ịpụta ma John ma ọ bụ onye ọzọ. Ma ọ bụrụ na m na-ekwu «John na-eche na ọ maara ihe,» mgbe ahụ «ya» pụtara onye ọzọ karịa Jọn. Nwatakịrị na-asụ asụsụ a na-aghọta ọdịiche dị n'etiti ihe ndị a.
Nlele na-egosi na malite site na afọ atọ, ụmụaka maara iwu ndị a ma na-agbaso ha, n'agbanyeghị na ọ dịghị onye kụziiri ha nke a. Yabụ na ọ bụ ihe etinyere n'ime anyị na-eme ka anyị nwee ike ịghọta na ịmekọrịta iwu ndị a n'onwe anyị.
Nke a bụ ihe ị na-akpọ ụtọ asụsụ eluigwe na ala.
Ọ bụ ụkpụrụ a na-apụghị ịgbanwe agbanwe nke uche anyị na-enye anyị ohere ịsụ na ịmụ asụsụ ala anyị. Ụtọasụsụ zuru ụwa ọnụ na-agụnye n'asụsụ dị iche iche, na-enye ha ohere dị iche iche.
Ya mere, n'asụsụ Bekee na French, a na-etinye ngwaa ahụ n'ihu ihe ahụ, na Japanese mgbe ọ gasịrị, ya mere na Japanese ha anaghị ekwu "John see Bill", ma kwuo naanị "John see Bill". Ma gafere mgbanwe a, a na-amanye anyị iche ịdị adị nke "ụdị asụsụ", n'okwu Wilhelm von Humboldt.2n'adabereghị n'otu n'otu na ihe omenala.
Agụnyere ụtọ asụsụ zuru ụwa ọnụ n'asụsụ dị iche iche, na-enye ha ohere dị iche iche
N'uche gị, asụsụ anaghị atụ aka n'ihe, ọ na-atụ aka na ihe ọ pụtara. Ọ bụ counter-intuitive, ọ bụghị ya?
Otu n'ime ajụjụ mbụ nke nkà ihe ọmụma na-ajụ onwe ya bụ ajụjụ Heraclitus: ọ ga-ekwe omume ịbanye n'otu osimiri ugboro abụọ? Olee otú anyị ga-esi mara na nke a bụ otu osimiri? Site n'echiche nke asụsụ, nke a pụtara ịjụ onwe gị ka e nwere ike isi jiri otu okwu kọwaa ihe abụọ dị iche iche n'anụ ahụ. Ị nwere ike ịgbanwe kemistri ya ma ọ bụ gbanwee iru mmiri ya, mana osimiri ga-anọgide na-abụ osimiri.
N'aka nke ọzọ, ọ bụrụ na ị na-eguzobe ihe mgbochi n'akụkụ ụsọ oké osimiri na-agba ọsọ mmanụ tankers na ya, ọ ga-aghọ a «ọwa». Ọ bụrụ na ị na-agbanwe ya elu na-eji ya ịnyagharịa ogbe ndịda, ọ na-aghọ a «akporo ụzọ». Na nkenke, osimiri bụ isi echiche, ihe nrụpụta echiche, ọ bụghị ihe. Aristotle mesiri nke a ike.
N'ụzọ dị ịtụnanya, naanị asụsụ na-emetụta ihe bụ asụsụ anụmanụ. Mkpu dị otú ahụ na nke dị otú ahụ nke enwe, tinyere ndị dị otú ahụ na mmegharị ahụ, ga-aghọta n'ụzọ doro anya site n'aka ndị ikwu ya dị ka ihe mgbaàmà nke ihe ize ndụ: ebe a ihe ịrịba ama na-ezo aka kpọmkwem ihe. Ọ dịghịkwa mkpa ka ị mara ihe na-eme n'uche enwe ka ị ghọta otú o si arụ ọrụ. Asụsụ mmadụ enweghị ihe onwunwe a, ọ bụghị ihe e ji atụgharị aka.
Ị na-ajụ echiche na ogo nke nkọwa na nghọta anyị banyere ụwa dabere na oke okwu nke asụsụ anyị. Kedu ọrụ ị na-ekenye maka ndịiche asụsụ?
Ọ bụrụ na i leruo anya nke ọma, ị ga-ahụ na ọdịiche dị n’etiti asụsụ na-adịkarị elu. Asụsụ ndị na-enweghị okwu pụrụ iche maka ọbara ọbara ga-akpọ ya “agba ọbara.” Okwu «osimiri» na-ekpuchi a wider nso nke phenomena na Japanese na Swahili karịa na English, ebe anyị ịmata ọdịiche dị n'etiti osimiri (osimiri), iyi (iyi) na iyi (iyi).
Mana isi ihe pụtara «osimiri» na-adị n'asụsụ niile. Ma ọ ga-abụ, n'ihi otu ihe dị mfe: ụmụaka adịghị mkpa na-enweta ihe niile dị iche iche nke osimiri ma ọ bụ na-amụta ihe niile nuances nke okwu «osimiri» iji nwee ohere nke a isi pụtara. Ihe ọmụma a bụ akụkụ ebumpụta ụwa nke uche ha ma dịkwa n'otu aka ahụ na omenala niile.
Ọ bụrụ na i leruo anya nke ọma, ị ga-ahụ na ndịiche dị n’asụsụ dị iche iche na-adịkarị elu.
Ị ghọtara na ị bụ otu n'ime ndị ọkà ihe ọmụma ikpeazụ na-agbaso echiche nke ịdị adị nke ọdịdị mmadụ pụrụ iche?
Obi abụọ adịghị ya na ọdịdị mmadụ dị. Anyị abụghị enwe, anyị abụghị nwamba, anyị abụghị oche. Ọ pụtara na anyị nwere ọdịdị nke anyị, nke na-eme ka anyị dị iche. Ọ bụrụ na e nweghị ọdịdị mmadụ, nke ahụ pụtara na ọ dịghị ihe dị iche n'etiti mụ na oche. Nke a bụ ihe ọchị. Otu n’ime ihe ndị bụ́ isi e ji mara mmadụ bụ ikike asụsụ. Mmadụ nwetara ikike a n'oge evolushọn, ọ bụ njirimara mmadụ dị ka ụdị ndu, na anyị niile nwere ya.
Ọ dịghị ìgwè ndị dị otú ahụ nke ike asụsụ ga-adị ala karịa ndị ọzọ. Banyere mgbanwe nke onye ọ bụla, ọ dịghị mkpa. Ọ bụrụ na ị were obere nwatakịrị sitere n'ebo Amazon nke na-adịghị emekọrịta ihe na ndị ọzọ kemgbe puku afọ iri abụọ gara aga ma kwaga ya na Paris, ọ ga-asụ French ngwa ngwa.
N'ịdị adị nke usoro ebumpụta ụwa na iwu nke asụsụ, ị na-ahụ arụmụka na-akwado nnwere onwe.
Nke a bụ mmekọrịta dị mkpa. Enweghị ihe okike na-enweghị usoro iwu.
Isi mmalite:
1. John Dewey (1859-1952) bụ onye ọkà ihe ọmụma America na onye nkuzi ọhụrụ, onye mmadụ, onye na-akwado pragmatism na akụrụngwa.
2. Onye ọkà ihe ọmụma na ọkà mmụta asụsụ Prussia, 1767-1835.