"Nri ụtụtụ bụ nri kacha mkpa n'ụbọchị." N'ime nkebi ahịrịokwu ochie nke ndị nne na nna na-ahụ n'anya, nke a bụ ihe a ma ama dị ka "Santa Claus anaghị enye ụmụaka na-akpa àgwà ọjọọ ihe egwuregwu." N'ihi ya, ọtụtụ na-etolite n'echiche bụ na ịṅụ nri ụtụtụ adịghị mma. N'otu oge ahụ, ọmụmụ na-egosi na na UK naanị ụzọ abụọ n'ụzọ atọ nke ndị okenye na-eri nri ụtụtụ mgbe nile, na America - ụzọ atọ n'ụzọ anọ.
A na-ekwenye na omenala na ọ dị mkpa nri ụtụtụ ka e wee na-edozi ahụ mgbe ọ na-ehi ụra, nke ọ na-enwetaghị nri.
“Ahụ́ ahụ na-eji ike dị ukwuu na-eto ma na-arụzi otu abalị,” ka ọkà n’ihe banyere nri bụ́ Sarah Elder na-akọwa. "Iri nri ụtụtụ kwesịrị ekwesị na-enyere aka ịkwalite ike ike yana mejupụta protein na calcium ụlọ ahịa ndị a na-eji n'abalị."
Mana enwekwara esemokwu gbasara ma nri ụtụtụ kwesịrị ịdị n'elu ndị isi nri. Enwere nchegbu gbasara ọdịnaya shuga dị na ọka na ntinye aka nke ụlọ ọrụ nri na nyocha banyere isiokwu a - na otu agụmakwụkwọ na-ekwu na nri ụtụtụ "dị ize ndụ."
Yabụ kedu ihe bụ eziokwu? Nri ụtụtụ ọ dị mkpa ịmalite ụbọchị… ka ọ bụ naanị gimmick ahịa ọzọ?
Akụkụ kachasị nyocha nke nri ụtụtụ (na ịwụ nri ụtụtụ) bụ njikọ ya na oke ibu. Ndị ọkà mmụta sayensị nwere echiche dị iche iche maka ihe kpatara njikọ a ji dịrị.
N'otu nnyocha e mere na United States nke nyochara data ahụike mmadụ 50 kemgbe afọ asaa, ndị nchọpụta chọpụtara na ndị na-eri nri ụtụtụ dị ka nri kacha ukwuu ha na-eri n'ụbọchị ahụ nwere ike inwe ntakịrị ihe nrịbama ahụ (BMI) karịa ndị na-eri nri ehihie. ma ọ bụ nri abalị. Ndị nchọpụta na-ekwu na nri ụtụtụ na-enyere aka ịbawanye satiety, belata oriri calorie kwa ụbọchị, na imeziwanye ihe oriri na-edozi ahụ, ebe ọ bụ na nri a na-eri maka nri ụtụtụ na-enwekarị eriri na nri.
Mana dị ka ọ dị n'ọmụmụ ihe ọ bụla, o doghị anya ma ihe nri nri ụtụtụ n'onwe ya so kpatara ọnọdụ ahụ, ka ọ bụ na ndị kwụsịrị ya nwere ike ibu ibu ibu na mbụ.
Iji chọpụta, e mere nnyocha nke ụmụ nwanyị 52 buru ibu so na mmemme ịbelata ibu arọ nke izu iri na abụọ. Onye ọ bụla na-eri otu calorie ahụ n'ụbọchị dum, ma ọkara riri nri ụtụtụ ma ọkara nke ọzọ erighị.
Achọpụtara na ihe kpatara ịbelata ibu abụghị nri ụtụtụ, kama ọ bụ mgbanwe na-eme kwa ụbọchị. Ụmụ nwanyị ndị kọrọ tupu ọmụmụ ihe na ha na-erikarị nri ụtụtụ na-efunahụ kilogram 8,9 mgbe ha kwụsịrị iri nri ụtụtụ; n'otu oge ahụ, ndị sonyere na-eri nri ụtụtụ tụfuru kilogram 6,2. N'ime ndị na-agbakarị nri ụtụtụ, ndị malitere iri ya tụfuru kilogram 7,7, ebe ndị nọgidere na-awụ nri ụtụtụ tụfuru kilogram isii.
Ọ bụrụ na nri ụtụtụ naanị abụghị ihe na-ekwe nkwa nke ibu ibu, gịnị kpatara enwere njikọ n'etiti oke ibu na ịwụ nri ụtụtụ?
Alexandra Johnston, bụ́ prọfesọ nke nchọpụta agụụ na-agụ na Mahadum Aberdeen, na-ekwu na ihe kpatara ya nwere ike ịbụ nanị na ndị na-agba nri ụtụtụ amachaghị banyere nri na ahụ́ ike.
"Enwere ọtụtụ nyocha banyere mmekọrịta dị n'etiti iri nri ụtụtụ na nsonaazụ ahụike enwere ike, mana ihe kpatara ya nwere ike ịbụ na ndị na-eri nri ụtụtụ na-ebute ndụ ahụike," ka ọ na-ekwu.
Nyocha 10 nke ọmụmụ 2016 na-eleba anya na mmekọrịta dị n'etiti nri ụtụtụ na njikwa ibu na-achọpụta na e nwere "ihe akaebe dị oke" iji kwado ma ọ bụ mebie nkwenye na nri ụtụtụ na-emetụta ibu ma ọ bụ ihe oriri, na ihe àmà ọzọ dị mkpa tupu enwere ike ịdabere na ndụmọdụ. na iji nri ụtụtụ egbochi oke ibu.
Nri na-ebu ọnụ na-adịte aka, nke gụnyere ịghara iri nri n'otu abalị na n'echi ya, na-enweta ewu ewu n'etiti ndị chọrọ ifelata, nọgide na-ebu ibu, ma ọ bụ melite nsonaazụ ahụike.
Dịka ọmụmaatụ, otu nnyocha e bipụtara na 2018 chọpụtara na ibu ọnụ na-adịte aka na-eme ka nchịkwa shuga dị n'ọbara dịkwuo mma na mmetụta insulin ma belata ọbara mgbali. E kenyere ụmụ nwoke asatọ nwere ọrịa shuga otu n'ime usoro nri abụọ: ma ọ bụ na-eri nri calorie niile n'etiti elekere 9:00 nke ụtụtụ ruo elekere 15:00 nke abalị, ma ọ bụ rie otu ọnụọgụ calorie n'ime awa 12. Dị ka Courtney Peterson si kwuo, onye na-ede akwụkwọ na onye osote prọfesọ nke sayensị nri na-edozi ahụ na Mahadum Alabama dị na Birmingham, ndị sonyere na ìgwè nke mbụ nwere ọbara mgbali elu dị ala n'ihi usoro ahụ. Otú ọ dị, ọnụ ọgụgụ dị nta nke ọmụmụ ihe a pụtara na a chọkwuru nyocha maka uru dị ogologo oge nke usoro dị otú ahụ.
Ọ bụrụ na ịwụ nri ụtụtụ nwere ike ịba uru, nke ahụ ọ pụtara na nri ụtụtụ nwere ike imerụ ahụ? Otu ọkà mmụta sayensị zara ee n'ajụjụ a ma kwenye na nri ụtụtụ "dị ize ndụ": iri nri n'isi ụtụtụ na-ebuli ọkwa cortisol, nke na-eduga n'eziokwu ahụ na ahụ na-eguzogide ọgwụ insulin ka oge na-aga ma na-abawanye ohere nke ịmalite ịmalite ọrịa shuga 2.
Mana Fredrik Karpe, onye prọfesọ na-ahụ maka ọgwụ metabolic na Oxford Center for Diabetes, Endocrinology and Metabolism, na-arụ ụka na ọ bụghị otú ahụ, na ọkwa cortisol dị elu n'ụtụtụ bụ naanị akụkụ nke usoro ahụ mmadụ.
Kedu ihe ọzọ, Carpe nwere obi ike na nri ụtụtụ bụ isi ihe na-eme ka metabolism gị dịkwuo elu. "Ka anụ ahụ ndị ọzọ wee nabata nri nke ọma, a chọrọ ihe mkpalite mbụ, gụnyere carbohydrates na-anabata insulin. Nke ahụ bụ ihe nri ụtụtụ bụ maka," Carpe kwuru.
Nnyocha nchịkwa nke 2017 nke ndị mmadụ iri na asatọ nwere ọrịa shuga na mmadụ 18 na-enweghị ya chọpụtara na ịwụ nri nri ụtụtụ na-akpaghasị usoro nke circadian n'ime otu abụọ ahụ wee bute mmụba glucose ọbara mgbe nri gasịrị. Ndị nchọpụta ahụ kwubiri na nri ụtụtụ dị mkpa maka elekere eke anyị na-arụ ọrụ nke ọma.
Peterson na-ekwu na ndị na-awụ nri ụtụtụ nwere ike kewaa ndị na-awụ nri ụtụtụ ma na-eri nri abalị mgbe niile-na-erite uru site n'ibutu ibu-na ndị na-ahapụ nri ụtụtụ ma na-eri nri n'oge.
"Ndị na-eri nri n'oge nwere nnukwu ihe ize ndụ nke oke ibu, ọrịa shuga na ọrịa obi. Ọ bụ ezie na nri ụtụtụ yiri ka ọ bụ nri kacha mkpa n'ụbọchị, nri abalị nwekwara ike ime," ka o kwuru.
“Na mmalite nke ụbọchị, ahụ anyị na-akacha mma n'ịchịkwa ọkwa shuga dị n'ọbara. Ma mgbe anyị na-eri nri abalị n'oge, ahụ na-aghọ nke kachasị ngwa ngwa, n'ihi na njikwa shuga ọbara adịlarị njọ. Eji m n’aka na isi ihe na-enye ahụ ike bụ ịghara ịhapụ nri ụtụtụ na ịghara iri nri abalị n’oge.”
Achọpụtala nri ụtụtụ na-emetụta karịa naanị ibu. Ejikọtara ịwụ nri nri ụtụtụ na 27% ihe ize ndụ nke ọrịa obi na 2% na-abawanye ohere nke ịmalite ụdị ọrịa shuga 20.
Otu ihe kpatara ya nwere ike ịbụ uru nri ụtụtụ bara, ebe ọ bụ na anyị na-erikarị ọka n'oge nri a, bụ́ nke vitamin na-ewusi ike. Otu nnyocha banyere omume nri ụtụtụ nke ndị na-eto eto Bekee 1600 chọpụtara na iri fiber na micronutrients, gụnyere folate, vitamin C, iron na calcium, dị mma maka ndị na-eri nri ụtụtụ mgbe niile. Nnyocha e mere na Australia, Brazil, Canada, na United States egosipụtawo ihe yiri nke ahụ.
Ejikọwokwa nri ụtụtụ na arụ ọrụ ụbụrụ ka mma, gụnyere itinye uche na ikwu okwu. Ntụleghachi nke ọmụmụ 54 chọpụtara na iri nri ụtụtụ nwere ike imeziwanye ebe nchekwa, ọ bụ ezie na egosipụtabeghị mmetụta na ọrụ ụbụrụ ndị ọzọ. Agbanyeghị, otu n'ime ndị nyocha nyocha, Mary Beth Spitznagel, kwuru na enweelarị ihe akaebe “dị arọ” na nri ụtụtụ na-eme ka itinye uche dịkwuo mma - ọ chọrọ nyocha ọzọ.
Ọ sịrị, "Achọpụtara m na n'ime ọmụmụ ihe ndị a tụrụ ọkwa itinye uche, ọnụ ọgụgụ ọmụmụ ndị chọtara uru bụ kpọmkwem otu ihe ọmụmụ ndị na-achọtaghị ya," ka ọ na-ekwu. "Otú ọ dị, ọ dịghị nnyocha e mere achọpụtala na iri nri ụtụtụ na-emerụ itinye uche."
Ihe ọzọ a na-ekwenyekarị bụ na ihe kacha mkpa bụ ihe anyị na-eri maka nri ụtụtụ.
Dị ka nchọpụta sitere na Òtù Na-ahụ Maka Nnyocha na mmepe nke mba Australia, achọpụtala nri ụtụtụ nwere protein dị elu dị irè n'ibelata agụụ nri na ibelata nri oriri na njedebe nke ụbọchị.
Ọ bụ ezie na cereal ka bụ nri nri ụtụtụ siri ike n'etiti ndị na-azụ ahịa na UK na US, ọdịnaya shuga n'oge na-adịbeghị anya na ọka nri ụtụtụ egosila na ụfọdụ n'ime ya nwere ihe karịrị ụzọ atọ n'ime ụzọ anọ nke ego a na-atụ aro kwa ụbọchị nke shuga n'efu n'otu nri, na shuga bụ nke abụọ ma ọ bụ nke atọ n'ime ihe mejupụtara ya n'ụdị ọka ọka 7 n'ime iri.
Mana ụfọdụ ọmụmụ na-egosi na ọ bụrụ na enwere nri dị ụtọ, ọ ka mma - n'ụtụtụ. Otu gosiri na mgbanwe na ọkwa nke hormone agụụ - leptin - n'ime ahụ n'ụbọchị na-adabere na oge oriri nke sugary nri, ebe ndị ọkà mmụta sayensị si Tel Aviv University na agụụ kasị mma na-achịkwa n'ụtụtụ. N'ime nyocha nke ndị okenye 200 buru ibu, ndị sonyere na-agbaso nri maka izu 16 nke ọkara na-eri ihe oriri maka nri ụtụtụ na ọkara nke ọzọ emeghị. Ndị na-eri ihe oriri na-efunahụ nkezi nke 18 n'arọ karịa - Otú ọ dị, ọmụmụ ihe ahụ enweghị ike ịchọpụta mmetụta dị ogologo oge.
Nnyocha 54 egosila na ọ bụ ezie na enweghị nkwenye na ụdị nri ụtụtụ ka mma. Ndị nchọpụta ahụ kwubiri na ụdị nri ụtụtụ adịghị mkpa - ọ dị mkpa naanị iri ihe.
Ọ bụ ezie na e nweghị arụmụka doro anya banyere kpọmkwem ihe anyị kwesịrị iri na mgbe, anyị kwesịrị ige ahụ́ anyị ntị ma rie mgbe agụụ na-agụ anyị.
"Nri ụtụtụ dị ezigbo mkpa maka ndị agụụ na-agụ ozugbo ha tetara," ka Johnston na-ekwu.
Dịka ọmụmaatụ, ọmụmụ na-egosi na ndị nwere ọrịa shuga na ọrịa shuga nwere ike ịchọpụta na ha abawanyela itinye uche mgbe ha richara nri ụtụtụ GI dị ala, dị ka ọka, nke a na-agbari nwayọọ nwayọọ ma na-eme ka ọkwa shuga dị n'ọbara dịkwuo elu.
Spitznagel na-ekwu, "ahụ ọ bụla na-amalite ụbọchị n'ụzọ dị iche - na ndịiche ndị a, ọkachasị n'ihe gbasara ọrụ glucose, kwesịrị inyochakwu nke ọma."
N'ikpeazụ, ị gaghị etinye uche gị niile n'otu nri, ma na-echeta nri na-edozi ahụ n'ụbọchị dum.
"Iri nri ụtụtụ kwesịrị ekwesị dị mkpa, mana iri nri mgbe niile dị mkpa maka ịnọgide na-enwe ọ̀tụ̀tụ̀ shuga dị n'ọbara kwụsiri ike n'ụbọchị nile ma na-enyere aka n'ụzọ dị irè ịchịkwa ibu na ọkwa agụụ," ka Elder na-ekwu. "Nri ụtụtụ abụghị naanị nri ị kwesịrị ịma."