A na-asụgharị Oncology site na Grik dị ka "ịdị arọ" ma ọ bụ "ibu" na ọ bụ ngalaba ọgwụ dum nke na-enyocha etuto ahụ na-adịghị mma na nke na-adịghị mma, ọdịdị nke ihe na-eme na mmepe ha, ụzọ nchọpụta, ọgwụgwọ na mgbochi.
Site n'echiche nke uche, etuto ọ bụla (neoplasms, growths) bụ ihe na-enweghị isi na ahụ mmadụ. Na-eme ihe megidere usoro nkwado ndụ n'ozuzu ya, karịsịa ma ọ bụrụ na a na-ekpebi ọrịa ọjọọ, ọrịa ahụ yiri ka ọ na-eme ka mmadụ chee echiche banyere njirimara nke mmetụta uche "zoro ezo n'ime". Ike na-adịghị mma nke mmetụta uche, karịsịa egwu, na-etinye uche nke mmadụ n'ime nkụda mmụọ, enweghị mmasị, na ọbụna achọghị ibi ndụ. Tụkwasị na nke ahụ, ọ na-egbochi usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ na nke hormonal nke ahụ, nke nwere mmetụta na-adịghị mma na àgwà nke ọrụ ya. Ihe si na ya pụta nwere ike ịkpọlite mkpụrụ ndụ ọjọọ.
Dị ka Healthtù Ahụ Ike Ụwa si kwuo, N'afọ 2035, ihe ruru nde mmadụ 24 ga-ebute ọrịa kansa kwa afọ. World Cancer Research Foundation ekwuola na enwere ike ibelata ọrịa kansa site na ụzọ atọ ma ọ bụrụ na onye ọ bụla kpachapụrụ anya na-ebi ndụ dị mma. Ndị ọkachamara kwenyere na maka igbochi ọrịa ahụ, ọ ga-ezuru ịhụ naanị ụkpụrụ ole na ole dị mkpa, n'ime nke a na-enye ọrụ dị mkpa maka nri na-edozi ahụ na mmega ahụ. N'otu oge ahụ, gbasara ihe oriri na-edozi ahụ, a na-atụ aro ka ị na-eri ihe ndị sitere na osisi.
Kedu ihe ga - eme ma ọ bụrụ na ị na - emegide ọrịa kansa na nri sitere na osisi?
Iji zaa ajụjụ a, anyị na-atụgharị na mba ọzọ ọmụmụ. Dr. Dean Ornish, onye nduzi nke Preventive Medicine Research Institute na California, na ndị ọrụ ibe achọpụtala na ọganihu nke ọrịa cancer prostate nwere ike ịkwụsị site na nri nke osisi na-eri nri na ndụ dị mma. Ndị ọkà mmụta sayensị wụsara ọbara ndị ọrịa, ndị na-erikarị anụ na ngwaahịa mmiri ara ehi na nri ngwa ngwa, n'ime mkpụrụ ndụ kansa na-eto n'ime efere petri. E belatara uto mkpụrụ ndụ kansa site na 9%. Ma mgbe ha wepụrụ ọbara nke ndị na-agbaso nri sitere n'ihe ọkụkụ, ndị ọkà mmụta sayensị nwetara mmetụta dị ịtụnanya. Ọbara a mere ka mkpụrụ ndụ kansa kwụsịlata ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ugboro asatọ!
Nke a ọ̀ pụtara na nri ihe ọkụkụ na-enye ahụ́ ike dị ukwuu otú ahụ?
Ndị ọkà mmụta sayensị kpebiri ikwugharị ọmụmụ ihe a na ọrịa a na-ahụkarị n'etiti ụmụ nwanyị - ọrịa ara ara. Ha tọgbọrọ mkpụrụ ndụ kansa ara na-aga n'ihu n'ime efere Petri wee wụsa ọbara ụmụ nwanyị na-eri nri American Standard n'ime mkpụrụ ndụ. Ngosipụta gosipụtara mbelata mgbasa nke ọrịa kansa. Mgbe ahụ, ndị ọkà mmụta sayensị tụrụ aro ka otu ụmụ nwanyị ahụ gbanwee ka ha na-akụ nri ma nye ha iwu ka ha na-aga ije nkeji 30 kwa ụbọchị. Na maka izu abụọ, ndị inyom na-agbaso ndụmọdụ ndị a kwadoro.
Yabụ kedu ihe nri sitere na osisi mere n'ime naanị izu abụọ megide ahịrị mkpụrụ ndụ kansa ara atọ?
Mgbe izu abụọ gachara, ndị ọkà mmụta sayensị wepụrụ ọbara n'ihe ọmụmụ ahụ wee fesa ya na mkpụrụ ndụ cancer, n'ihi ya, ọbara ha nwere mmetụta kachasị ike, n'ihi na ọ bụ nanị mkpụrụ ndụ cancer ole na ole fọdụrụ n'ime iko Pita. Ma nke a bụ naanị izu abụọ nke ibi ndụ ahụike! Ọbara ụmụ nwanyị aghọwo ihe na-eguzogide ọrịa cancer. Ọbara a egosila ikike ibelata nke ukwuu na ọbụna kwụsị uto mkpụrụ ndụ kansa n'ime naanị izu abụọ nke ịgbaso ndụmọdụ a.
Ya mere, ndị ọkà mmụta sayensị kpebiri na otu n'ime ihe kpatara mkpali na uto nke mkpụrụ ndụ cancer bụ erighị ihe na-edozi ahụ, iji ngwaahịa na-emerụ ahụ na, karịa ihe niile, nnukwu protein anụmanụ. Site na nri dị otú ahụ, ọkwa nke hormone na ahụ mmadụ na-abawanye, nke na-emetụta uto na mmepe nke oncology ozugbo. Na mgbakwunye, site na protein anụmanụ, mmadụ na-enweta nnukwu amino acid a na-akpọ methionine, nke ọtụtụ ụdị mkpụrụ ndụ kansa na-eri nri.
Prọfesọ Max Parkin, ọkachamara na nyocha ọrịa kansa na UK na Mahadum Queen Mary nke London kwuru ihe ndị a:
Ma nke ahụ abụghị ya. Tupu mgbe ahụ, Mahadum Southern California zipụrụ akwụkwọ akụkọ nwere isiokwu na-adọrọ adọrọ . O kwuru na iri nri ndị nwere protein anụmanụ, ọkachasị ndị nọ n'etiti afọ, mere ka ohere ịnwụ n'ihi ọrịa kansa ji okpukpu anọ. Nke a tụnyere ọnụ ọgụgụ dị maka ndị na-ese anwụrụ.
Nnyocha ọhụrụ sitere na Mahadum Queen Mary nke London na-egosi na ise siga bụ ihe kacha akpata ọrịa cancer nke onye ọ bụla na-ese siga nwere ike izere. Na naanị na ebe nke abụọ bụ nri, nke ezughị oke na oke oke.
Dị ka nnyocha ndị na-ekpuchi afọ ise site na 2007 ruo 2011, e debanyere aha ihe karịrị 300 puku ọrịa cancer site na ise siga. Ejikọtara 145 ọzọ na nri adịghị mma yana ọtụtụ nri edoziri na nri. Oke ibu so butere ọrịa kansa 88, mmanya sokwa bute mmepe ọrịa kansa na mmadụ iri isii na abụọ.
Ọnụọgụ ndị a dị elu karịa ịnọdụ ala na-atụgharị anya na eziokwu. N'ezie, ọ dịghị onye nwere ike ịkpọte onye ọ bụla maka ọrụ maka ahụike nke ya, ma e wezụga onye ahụ n'onwe ya. Ma ọbụna otu onye na-elekọta ahụike ya bụ ihe ngosi kachasị mkpa nke na-emetụta ahụike nke mba dum na mmadụ niile.
N'ezie, na mgbakwunye na ahụike uche, nri kwesịrị ekwesị na àgwà ọjọọ, e nwere ihe ndị a na-apụghị ịgbagha agbagha, ihe kachasị mkpa dị ka mkpụrụ ndụ ihe nketa na gburugburu ebe obibi. N'ezie, ha na-emetụta ahụ ike nke onye ọ bụla n'ime anyị, na anyị amaghị n'ezie ihe pụrụ n'ezie bụ isi oge nke ọrịa. Ma n'agbanyeghị nke a, ikekwe ọ bara uru iche echiche ugbu a na ikpebi onwe gị ụdị ndụ nke ga-eduga na nkwụsị nke ọrịa a dị egwu, na-ebelata ọnụ ahịa nke ịnọgide na-enwe ezi ahụike na mmụọ dị mma.