Ịchị ọchị bụ akara eluigwe na ala nke ndị obodo dị iche iche, omenala na mmekọrịta ọha na eze ghọtara. Ọ na-agbanwe dabere na onye anyị na-akpakọrịta ugbu a. Ya mere, anyị nwere ike ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ihe mgbagwoju anya, naanị site na ụda olu, chọpụta mmekọrịta dị n'etiti ndị na-achị ọchị, ọ bụrụgodị na anyị na-ahụ ha maka oge mbụ.
Ọ na-apụta na a maara enyi ọ bụghị nanị na nsogbu, kamakwa mgbe anyị na ya na-akpa ọchị. Ọtụtụ n’ime anyị nwekwara ike ịmata n’ụzọ ziri ezi ma mmadụ abụọ maara ibe ha nke ọma nanị site n’ige ha ntị na-achị ọchị.
Iji hụ ma ọchị dị iche n'etiti ndị enyi na ndị ọbịa na ka ndị si mba na omenala ndị ọzọ si aghọta ọdịiche ndị a, otu ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ nke mba ụwa duziri ọmụmụ ihe buru ibu.1. A kpọrọ ụmụ akwụkwọ ahụ òkù ka ha kwurịta isiokwu dị iche iche, e dekọrọkwa mkparịta ụka ha nile. Ụfọdụ ndị na-eto eto bụ ezigbo enyi, ebe ndị ọzọ hụrụ ibe ha na nke mbụ ya. Ndị nchọpụta ahụ wepụrụ iberibe ihe ndị a na-egere egere mgbe ndị na-emekọrịta ihe na-achị ọchị n'otu oge ahụ.
Anyị na ndị enyi anyị na-achị ọchị karịa n'onwe anyị, na-enweghị ịchịkwa ma ọ bụ gbochie olu anyị.
Mmadụ 966 bi ná mba 24 dị iche iche na kọntinent ise dị iche iche gere iberibe ihe ndị a. Ha aghaghị ikpebi ma ndị na-achị ọchị ma hà maara ibe ha na otú ha dị nso.
N'agbanyeghị ọdịiche ọdịbendị, na nkezi, ndị niile zara ajụjụ kpebisiri ike ma ndị na-achị ọchị maara ibe ha (61% nke ikpe). N'otu oge ahụ, ndị enyi nwanyị na-adị mfe ịmata (ha na-eche na 80% nke ikpe).
"Mgbe anyị na ndị enyi anyị na-ekwurịta okwu, ọchị anyị na-ada ụda n'ụzọ pụrụ iche, - kwuru otu n'ime ndị dere nke ọmụmụ, a cognitive ọkà n'akparamàgwà mmadụ si University of California (USA) Grek Brant (Greg Bryant). - Onye ọ bụla «chuckle» dịruru obere, timbre na olu nke olu dịkwa iche na mbụ - ha na-abawanye. Atụmatụ ndị a zuru ụwa ọnụ - mgbe niile, izi ezi nke ịkọ nkọ na mba dị iche iche adịghị iche nke ukwuu. Ọ ga-abụ na anyị na ndị enyi anyị na-achị ọchị karịa n'onwe anyị, na-enweghị ịchịkwa ma ọ bụ gbochie olu anyị.
Ikike iji chọpụta ọnọdụ mmekọrịta site na akara dị ka ọchị etolitela n'oge evolushọn anyị. Ikike, site na akara ngosi na-apụtaghị ìhè, iji chọpụta ngwa ngwa mmekọrịta dị n'etiti ndị anyị na-amaghị nwere ike ịba uru na ọnọdụ dị iche iche nke ọha mmadụ.
1 G. Bryant et al. "Ịchọta njikọ na colaughter gafee 24 ọha mmadụ", Proceedings of the National Academy of Sciences, 2016, vol. 113, № 17.