Ọgwụgwọ obi ọjọọ
Enwere ihe akaebe siri ike na azụ nwere ike ịnwe mgbu na ọbụna gosipụta egwu. Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ azụ ọ bụla a na-egbu n'ịkụ azụ ahịa na-anwụ site n'ụnwụ. Azụ ndị ejidere n'ime mmiri dị omimi na-ata ahụhụ ọbụna karị: mgbe ha nọ n'elu, ịda mbà n'obi nwere ike ime ka akụkụ ahụ ha dị n'ime gbawapụ.
Otu n'ime echiche ndị bụ isi na ngalaba nke ikike anụmanụ bụ "speciesism". Nke a bụ echiche na ndị mmadụ na-ahụkarị ụfọdụ anụmanụ dị ka ndị na-erughị eru inwe ọmịiko. N'ikwu ya n'ụzọ dị mfe, ndị mmadụ nwere ike inwe ọmịiko na anụ mara mma ma mara mma, ma ọ bụghị anụ ọhịa na-enweghị ọmịiko nke na-adịghị eme ka ha nwee obi ụtọ. Ihe kacha emetụta vidism bụ ọkụkọ na azụ.
Enwere ọtụtụ ihe kpatara na ndị mmadụ na-ejikarị enweghị mmasị dị otú ahụ na-emeso azụ. Nke bụ́ isi, ikekwe, bụ na n’ihi na azụ̀ bi n’okpuru mmiri, n’ebe obibi dị iche na nke anyị, anyị adịghị ahụkebe ma ọ bụ na-eche banyere ha. Oyi-ọbara scaly anụmanụ na enyo anya, nke kachasi mkpa nke anyị edoghị anya, nanị adịghị eme ka ọmịiko na ndị mmadụ.
Ma, nchọpụta egosila na azụ nwere ọgụgụ isi, nwee ike igosi ọmịiko na inwe mmetụta mgbu. Ihe a niile bịara mara na nso nso a, na ruo mgbe 2016, raara onwe ya nye akwụkwọ a ebipụtaghị. , nke e bipụtara na akwụkwọ akụkọ Nature na 2017, gosiri na azụ na-adabere na mmekọrịta mmadụ na ibe ya na obodo iji nagide ọnọdụ nrụgide.
Imerụ gburugburu ebe obibi
Ịkụ azụ̀, na mgbakwunye na nhụjuanya ọ na-akpatara ndị bi n'okpuru mmiri, bụ ihe iyi egwu zuru ụwa ọnụ n'oké osimiri. Dị ka Òtù Na-ahụ Maka Nri na Ọrụ Ugbo nke United Nations si kwuo, "a na-erigbu ihe karịrị 70% nke ụdị azụ dị n'ụwa n'usoro n'usoro". Ụgbọ mmiri na-akụ azụ n'ụwa nile na-akpasu nguzozi siri ike nke ụwa dị n'okpuru mmiri ma na-ebibi gburugburu ebe obibi ndị dịworo kemgbe oge ochie.
Ọzọkwa, igwu wayo na ịkatọ aha juru ebe niile n'ụlọ ọrụ nri azụ̀. Otu sitere na UCLA chọpụtara na 47% nke sushi zụrụ na Los Angeles bụ aha ọjọọ. Ụlọ ọrụ ịkụ azụ na-adaba mgbe niile n'ịgbaso oke nwude na ụkpụrụ ikike mmadụ.
Ịzụ azụ n'ime ndọrọ n'agha abụghị ihe na-adigide karịa ọnyà n'agha. Ọtụtụ azụ̀ ndị a na-akọ ugbo na-emezigharị site na mkpụrụ ndụ ihe nketa ma na-enye ha nri nwere nnukwu ọgwụ nje. N'ihi na a na-edebe azụ̀ n'ime ngịga mmiri dị n'okpuru mmiri juru eju, n'ubi azụ̀ na-enwekarị nje nje.
Tinyere ihe ndị ọzọ, ọ bara uru icheta ihe omume dị otú ahụ dị ka bycatch - okwu a pụtara anụmanụ n'okpuru mmiri na mberede na-adaba n'ime ụgbụ azụ, mgbe ahụ, a na-atụbakarị ha n'ime mmiri ahụ nwụrụ anwụ. Bycatch juru ebe niile na ụlọ ọrụ ịkụ azụ na anụ nduru, nnụnụ mmiri na porpoises. Ụlọ ọrụ shrimp na-ahụ ihe ruru paụnd 20 nke site-catch maka paụnd oporo ọ bụla ejidere.
Na-emerụ ahụ ike
N'elu nke ahụ, e nwere ihe àmà doro anya na iri azụ̀ dị njọ maka ahụ ike.
Azụ nwere ike ịkwakọba ọkwa dị elu nke mercury na carcinogens dị ka PCB (polychlorinated biphenyls). Ka oke osimiri nke ụwa na-emetọwanye, iri azụ na-enwekarị nsogbu ahụike.
Na Jenụwarị 2017, akwụkwọ akụkọ bụ́ Telegraph, sị: “Ndị ọkà mmụta sayensị na-adọ aka ná ntị na ndị hụrụ ihe oriri n’oké osimiri n’anya na-aṅụ ihe dị ka obere plastik 11 kwa afọ.”
N'iburu eziokwu ahụ bụ na mmetọ rọba na-abawanye kwa ụbọchị, a na-atụkwa anya na mmetọ nke nri mmiri ga-abawanye.