-
Dị nnọọ ka "isms" ndị ọzọ jọgburu onwe ha na-akpa ókè megide ndị mmadụ na-adabere na ihe ndị na-ezighị ezi dị ka ụcha akpụkpọ anụ, okike, ọdịdị mmekọahụ, ma ọ bụ ike anụ ahụ, vidism na-ekwu na ndị na-abụghị mmadụ nọ n'ọnọdụ dị ala. Ọ na-akọwa anụmanụ niile na-abụghị mmadụ dị ka ngwá ọrụ nyocha, nri, ákwà, ihe egwuregwu ụmụaka, ma ọ bụ ihe iji meju agụụ mmadụ, naanị n'ihi na ha abụghị ndị òtù anyị. N'ikwu ya n'ụzọ dị mfe, ịkpa ókè agbụrụ ma ọ bụ ụdị ịkpa ókè agbụrụ bụ ajọ mbunobi na-akwado agbụrụ mmadụ maka agbụrụ anụmanụ ndị ọzọ, dị ka otu ìgwè mmadụ nwere ike ịkpọ ibe ya asị. Ọ bụ nkwenye hiere ụzọ na otu ụdị dị mkpa karịa nke ọzọ.
Anụmanụ ndị ọzọ abụghị ihe nke anyị. Ndị a bụ ndị nwere mmasị onwe ha, dịka ndị mmadụ. Ha abụghị "ndị na-abụghị mmadụ", dị ka mụ na gị abụghị "ndị na-abụghị chipmunks". Iwepụ ajọ mbunobi anyị megide ụdị ndị ọzọ anaghị achọ ka a na-emeso anyị otu ihe ma ọ bụ n'otu aka ahụ-chipmunks, dịka ọmụmaatụ, achọghị ikike ịme ntuli aka. Naanị ihe achọrọ ka anyị gosipụta nlebara anya nha anya maka ọdịmma ndị ọzọ. Anyị ga-amata na anyị niile bụ ndị nwere mmụọ nwere mmetụta na ọchịchọ, na a ga-anapụta anyị niile site na ụtarị, agbụ, mma na ndụ nke ịgba ohu.
Ma mgbe anyị ka na-alụso mmegbu nke ụmụ mmadụ ọgụ, ilekọta anụmanụ dị ka ihe okomoko. Iji ike emegbu mmadụ na ime ihe ike abụghị nanị ndị mmadụ, dịka ọ bụghị nanị agbụrụ ụfọdụ ma ọ bụ otu njirimara nwoke. Ọ bụrụ na anyị chọrọ ka ụwa na-ekpe ikpe ziri ezi, anyị aghaghị ịkwụsị ajọ mbunobi, ọ bụghị nanị ndị na-emetụta anyị.
Echiche nke na-akwado mmegbu nke ndị mmadụ-ma anyị na-ekwu maka ndị okpukpe ndị ọzọ, ndị inyom, ndị agadi, ndị òtù LGBT, ma ọ bụ ndị na-acha agba - bụ otu echiche nke na-enye ohere iji anụmanụ emegbu. Ajọ ajọ mbunobi na-ebilite mgbe anyị malitere ikwere na "M" bụ ihe pụrụ iche na "gị" abụghị, na mmasị "m" dị elu karịa nke ndị ọzọ nwere mmetụta.
Ọkà mmụta ihe ọmụma bụ́ Peter Singer, bụ́ onye dọọrọ uche gaa n’echiche nke vidism na ikike ụmụ anụmanụ n’akwụkwọ ya bụ́ Animal Liberation, si otú a kwuo ya: “Ahụghị m nsogbu ọ bụla n’imegide ma ịkpa ókè agbụrụ na vidism n’otu mgbe. N’ezie, nye m, ihe mgbagwoju anya ọgụgụ isi ka ukwuu bụ ịgbalị ịjụ otu ụdị ajọ mbunobi na mmegbu mgbe ị na-anabata na ọbụna na-eme nke ọzọ.”
Aghụghọ n'ụdị ya niile adịghị mma, n'agbanyeghị onye ọ bụ. Mgbe anyị na-ahụ nke a, anyị agaghị ekwe ka ọ bụrụ n'enwetaghị ntaramahụhụ. “Ọ dịghị ihe dị ka ịlụso otu nsogbu ọgụ n’ihi na anyị adịghị ebi ndụ ebe e nwere nanị otu nsogbu,” ka Audrey Lord, bụ́ onye na-akwado ikike obodo na onye na-akwado ụmụ nwanyị na-ekwu.
Kedu ka esi kwụsị vidizm?
Ịdozi nsogbu nke ụdị ụdị na ịnakwere ikike nke anụmanụ ndị ọzọ nwere ike ịdị mfe dịka ịkwanyere mkpa ha ùgwù. Anyị aghaghị ịghọta na ha nwere ọdịmma nke ha ma kwesị ịdị ndụ n'enweghị ihe mgbu na nhụjuanya. Anyị kwesịrị iguzogide ajọ mbunobi nke na-enye anyị ohere ileghara anya egwu egwu a na-eme kwa ụbọchị na ụlọ nyocha, ebe a na-egbu anụ na ebe a na-eme egwuregwu. N'agbanyeghị otú anyị si dị iche n'ebe ibe anyị nọ, anyị niile nọ na nke a ọnụ. Ozugbo anyị bịarutere na nghọta a, ọ bụ ọrụ dịịrị anyị ime ihe gbasara ya.
Anyị niile, n'agbanyeghị ụdị ọ bụla pụrụ iche, kwesịrị nlebara anya, nkwanye ùgwù na ezigbo ọgwụgwọ. Nke a bụ ụzọ atọ dị mfe iji nyere aka kwụsị vidism:
Kwado ụlọ ọrụ ụkpụrụ omume. A na-egbu ọtụtụ narị puku anụmanụ nsi, kpuo ìsì ma na-egbu kwa afọ na ule ochie nke ịchọ mma, ngwaahịa nlekọta onwe onye na ndị na-ehicha ụlọ. Ebe nchekwa data PETA gụnyere ọtụtụ puku ụlọ ọrụ na-anaghị anwale anụmanụ, n'agbanyeghị ihe ị na-achọ, ị ga-enwe ike ịchọta nke ziri ezi maka gị.
Jisie ike na nri vegan. Iri anụ pụtara ịkwụ onye were mma gbadaa akpịrị anụmanụ maka gị. Iri cheese, yogọt na ngwaahịa mmiri ara ehi ndị ọzọ pụtara ịkwụ onye ga-ezu ohi mmiri ara ehi n'aka nwa. Na iri akwa pụtara na ọkụkọ ga-ata ahụhụ n'obere ọnụ ụlọ waya.
Jidesie ụkpụrụ vegan. Tụfuo akpụkpọ gị. Enweghị ihe mere a ga-eji gbuo anụmanụ maka ejiji. Yiri vegan. Taa, enwere ọtụtụ ohere maka nke a. Malite opekata mpe.