Ụfọdụ akwụkwọ akụkọ ihe mere eme na-agba akaebe na ndịozi iri na abụọ ahụ, na ọbụna Matiu, bụ́ onye nọchiri Judas, bụ ndị anaghị eri anụ, nakwa na Ndị Kraịst oge mbụ jụrụ iri anụ n’ihi ihe ndị dị ọcha na ebere. Dị ka ihe atụ, St. John Chrysostom (345-407 AD), bụ́ otu n’ime ndị a ma ama na-akwado Iso Ụzọ Kraịst nke oge ya, dere, sị: “Anyị, bụ́ ndị isi nke Chọọchị Ndị Kraịst, na-ezere nri anụ ka anyị wee na-edobe anụ ahụ́ anyị n’okpuru . . . iri anụ megidere okike ma na-emerụ anyị.”
Clement nke Aleksandria (AD 160–240) BC), otu n’ime ndị malitere chọọchị ahụ, ihe ịrụ ụka adịghị ya na ọ nwere mmetụta dị ukwuu na Chrysostom, ebe ọ bụ na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ otu narị afọ gara aga o dere: nke ndị mmụọ ọjọọ. Ọ ka mma ilekọta obi ụtọ karịa ịmegharị ahụ gị ka ọ bụrụ ebe a na-eli ozu anụmanụ. Ya mere, Matiu onyeozi riri nanị mkpụrụ, akị na akwụkwọ nri, n’ejighị anụ.” Ozizi Ebere, nke edekwara na narị afọ nke abụọ AD, kwenyere na ọ dabere na okwuchukwu St. Pita ma bụrụ ndị a ghọtara dị ka otu n'ime akụkụ Akwụkwọ Nsọ Ndị Kraịst mbụ, ewezuga naanị Akwụkwọ Nsọ. “Ozizi nke Iri na Abụọ” na-ekwu n’ezoghị ọnụ, sị: “Iri anụ ahụ́ nke anụmanụ n’ụzọ na-ekwekọghị n’okike na-emerụ n’otu ụzọ ahụ dị ka ofufe ndị mmụọ ọjọọ na-efe arụsị, na ndị na-emegbu ya na oriri na-adịghị ọcha, na-ekere òkè na ya, mmadụ na-aghọ enyi ndị mmụọ ọjọọ.” Kedu onye anyị ga-eso St. Pita? Ọzọkwa, e nwere arụmụka banyere nri nke St. Paul, ọ bụ ezie na ọ dịghị etinye uche dị ukwuu na nri n'ihe odide ya. Oziọma 24:5 na-ekwu na Pọl nọ n'ụlọ akwụkwọ Nazaret, bụ́ nke gbasoro ụkpụrụ nke ọma, gụnyere ndị anaghị eri anụ. N’akwụkwọ ya bụ́ A History of Early Christianity, Mr. Edgar Goodspeed dere na ụlọ akwụkwọ mbụ nke Iso Ụzọ Kraịst ji nanị Oziọma Thomas mee ihe. Ya mere, ihe akaebe a na-akwado na St. Thomas jụkwara iri anụ. Na mgbakwunye, anyị na-amụta site na nna na-asọpụrụ nke Nzukọ-nsọ, Euzebius (264-349 AD). BC), na-ezo aka na Hegesippus (c. 160 AD) na Jemes, onye ọtụtụ ndị na-ewere dị ka nwanne nke Kraịst, zeerekwa iri anụ anụ. Otú ọ dị, akụkọ ihe mere eme na-egosi na okpukpe Ndị Kraịst ji nwayọọ nwayọọ pụọ na mgbọrọgwụ ya. Ọ bụ ezie na ndị Nna Chọọchị mbụ gbasoro nri sitere n’osisi, Chọọchị Roman Katọlik nwere afọ ojuju inye ndị Katọlik iwu ka ọ dịkarịa ala debe ụbọchị ngwa ngwa ole na ole ma ghara iri anụ na Fraịde (na ncheta nke ọnwụ ịchụàjà nke Kraịst). Ọbụna akwụkwọ ndenye ọgwụ a ka edegharịrị na 1966, mgbe Nzukọ Ndị Katọlik America kpebiri na o zuru maka ndị kwere ekwe ịzere anụ naanị na Fraịdee nke Nnukwu Lent. Ọtụtụ òtù Ndị Kraịst oge mbụ gbalịrị iwepụ anụ n'ihe oriri. N’ezie, ihe odide chọọchị ndị mbụ na-agba akaebe na a kwadoro iri anụ n’ụzọ iwu nanị na narị afọ nke iri abụọ, mgbe Eze Ukwu Constantine kpebiri na ụdị Iso Ụzọ Kraịst ya ga-aghọ ụwa nile. Alaeze Ukwu Rom nakweere ịgụ Bible nke kwere ka a na-eri anụ. A manyere Ndị Kraịst na-eri anụ anaghị eri anụ idebe nkwenkwe ha nzuzo iji zere ebubo nke ịjụ okwukwe. Ekwuru na Constantine nyere iwu ka a wụsa ndu a wụrụ awụ n'akpịrị ndị anaghị eri anụ a mara ikpe. Ndị Kraịst oge ochie nwetara mmesi obi ike sitere n’aka Thomas Aquinas (1225-1274) na ntụzịaka Chineke nyere ikike igbu anụmanụ. Ikekwe, echiche Aquinas nwere mmetụta nke mmasị onwe ya, ebe ọ bụ na, ọ bụ ezie na ọ bụ onye nwere ọgụgụ isi na n'ọtụtụ ụzọ dị egwu, ndị na-ede akụkọ ndụ ya ka na-akọwa ya dị ka nnukwu gourmet. N'ezie, Aquinas bụkwa onye a ma ama maka nkuzi ya gbasara ụdị mkpụrụ obi dị iche iche. Anụmanụ, ọ rụrụ ụka, enweghị mkpụrụ obi. Ọ bụ ihe kwesịrị ịrịba ama na Aquinas lerekwa ụmụ nwanyị anya dị ka ndị na-enweghị mkpụrụ obi. N'ezie, nyere na Ụka mechara nwee ọmịiko ma kweta na ụmụ nwanyị ka nwere mkpụrụ obi, Aquinas na-echegharịghị, na-ekwu na ụmụ nwanyị bụ otu nzọụkwụ dị elu karịa anụmanụ, nke n'ezie enweghị mkpụrụ obi. Ọtụtụ ndị ndú Ndị Kraịst anabatala nkewa a. Otú ọ dị, site n'ịmụ Bible kpọmkwem, ọ na-apụta ìhè na ụmụ anụmanụ nwere mkpụrụ obi: na nye anụ ọhịa nile nke ụwa, na anụ ufe nile nke eluigwe, na ihe ọ bụla na-akpụ akpụ n'elu ala, nke mkpụrụ obi. dị ndụ, e nyere m ahịhịa ndụ ndụ nile maka nri (Jen. 1: 30). Dị ka Reuben Alkelei si kwuo, otu n’ime ndị ọkà mmụta asụsụ Hibru na Bekee kasị ukwuu nke narị afọ nke XNUMX, onye dere akwụkwọ ọkọwa okwu Hibru-English zuru ezu, kpọmkwem okwu Hibru ndị dị n’amaokwu a bụ nefesh (“mkpụrụ obi”) na chayah (“dị ndụ”). Ọ bụ ezie na nsụgharị Bible ndị a ma ama na-asụgharịkarị nkebi ahịrịokwu a nanị dị ka “ndụ” ma si otú a na-egosi na ụmụ anụmanụ adịghị enwe “mkpụrụ obi”, nsụgharị ziri ezi na-ekpughe kpọmkwem ihe dị iche: ihe ịrụ ụka adịghị ya na ụmụ anụmanụ nwere mkpụrụ obi, ma ọ dịghị ihe ọzọ dị ka Bible si kwuo. .