Mmetọ ikuku na-emerụ ọ bụghị naanị gburugburu ebe obibi, kamakwa ahụ mmadụ. Dị ka Chest, nke e bipụtara n'akwụkwọ akụkọ ahụike Chest si kwuo, mmetọ ikuku nwere ike imerụ ọ bụghị nanị ngụgụ anyị, kama akụkụ ahụ ọ bụla na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ cell ọ bụla dị n'ahụ mmadụ.
Nnyocha e mere egosila na mmetọ ikuku na-emetụta ahụ dum ma na-ebute ọtụtụ ọrịa, site na ọrịa obi na ngụgụ ruo na ọrịa shuga na mgbaka, site na nsogbu imeju na ọrịa kansa eriri afọ ruo n'ọkpụkpụ na-agbaji agbaji na akpụkpọ ahụ mebiri emebi. Ọnụ ọgụgụ ọmụmụ na ahụike nke ụmụ ebu n'afọ na ụmụaka nọkwa n'ihe ize ndụ n'ihi nsị nke ikuku anyị na-eku ume, dị ka nyochaa.
Dị ka Òtù Ahụ Ike Ụwa (WHO) si kwuo, mmetọ ikuku bụ "a" n'ihi na ihe karịrị 90% nke ndị bi n'ụwa na-ekpuchi ikuku na-egbu egbu. Nnyocha ọhụrụ na-egosi na nde mmadụ 8,8 na-anwụ n'oge kwa afọ () na-atụ aro na mmetọ ikuku dị ize ndụ karịa ise siga.
Mana mmekọrịta nke mmetọ dị iche iche na ọtụtụ ọrịa ka ka eguzobe. Ihe niile amaara mmebi obi na ngụgụ bụ naanị “”.
"Mmetọ ikuku nwere ike ịkpata ma nnukwu mmerụ ahụ na nke na-adịghị ala ala, nwere ike imetụta akụkụ ahụ niile nke ahụ," ndị ọkà mmụta sayensị sitere na Forum of International Respiratory Societies kwubiri, bụ́ ndị e bipụtara n'akwụkwọ akụkọ bụ́ Chest. "Ultrafine ụmụ irighiri ihe na-esi na ngụgụ na-agafe, a na-ejide ya ngwa ngwa ma na-ebufe ya n'ọbara, na-eru ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ sel niile dị n'ahụ."
Prọfesọ Dean Schraufnagel nke Mahadum Illinois dị na Chicago, bụ́ onye duziri nyocha ndị ahụ, kwuru, sị: “Ọ gaghị eju m anya ma ọ bụrụ na mmetọ na-emetụta ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ akụkụ ahụ ọ bụla.”
Dr Maria Neira, onye isi WHO na ahụike ọha na gburugburu, kwuru, sị: “Ntụleghachi a zuru oke. Ọ na-agbakwụnye na ihe àmà siri ike anyị nwere. Enwere ihe karịrị akwụkwọ sayensị 70 na-egosi na mmetọ ikuku na-emetụta ahụike anyị.”
Kedu ka ikuku rụrụ arụ si emetụta akụkụ ahụ dị iche iche?
Obi
Mmeghachi omume nke usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ na ụmụ irighiri ihe ndị ahụ nwere ike ime ka akwara ndị dị n'ime obi dị warara ma mee ka akwara daa mbà, na-eme ka ahụ ahụ nwee ike ibute nkụchi obi.
Nri
Mmetụta nke ikuku na-egbu egbu na traktị iku ume—imi, akpịrị, na ngụgụ—bụ ihe a nyochara nke ọma. Ọ bụ na mmetọ na-akpata ọtụtụ ọrịa - site na mkpụmkpụ ume na ụkwara ume ọkụ na laryngitis na-adịghị ala ala na ọrịa cancer akpa ume.
ọkpụkpụ
Na United States, nnyocha nke ndị sonyere 9 chọpụtara na ọkpụkpụ ọkpụkpụ metụtara osteoporosis na-emekarị na mpaghara ndị nwere oke ikuku nke ikuku.
akpụkpọ anụ
Mmetọ na-ebute ọtụtụ ọnọdụ akpụkpọ ahụ, site na wrinkles ruo ihe otutu na eczema na ụmụaka. Ka anyị na-enwetakwu mmetọ, otú ahụ ka ọ na-emebikwu akpụkpọ ahụ mmadụ, bụ́ akụkụ ahụ kasịnụ n'ime ahụ.
anya
E jikọtawo ikpughe na ozone na nitrogen dioxide na conjunctivitis, ebe anya nkụ, mgbakasị ahụ, na anya mmiri bụkwa ihe na-emekarị maka mmetọ ikuku, karịsịa na ndị na-eyi lenses kọntaktị.
Brain
Nnyocha egosiwo na mmetọ ikuku nwere ike imebi ikike ọgụgụ isi ụmụaka ma mee ka ohere nke mgbaka na ọrịa strok na ndị toro eto.
Akụkụ afọ
N'ime ọtụtụ akụkụ ahụ ndị ọzọ metụtara bụ imeju. Ọmụmụ ihe e mere ka ọ pụta ìhè na nyocha ahụ na-ejikọtakwa mmetọ ikuku na ọtụtụ ọrịa cancer, gụnyere ndị dị na eriri afo na eriri afọ.
Ọrụ ịmụ nwa, ụmụ ọhụrụ na ụmụaka
Ikekwe mmetụta kachasị njọ nke ikuku na-egbu egbu bụ mmebi ọmụmụ na mmetụta na ahụike ụmụaka. N'okpuru mmetụta nke ikuku na-egbu egbu, ọnụ ọgụgụ ọmụmụ na-ebelata na ime ọpụpụ na-arịwanye elu.
Nnyocha e mere egosiwo na ọbụna nwa ebu n'afọ na-enwe ike ibute ọrịa, na ụmụaka na-adịkarị mfe, n'ihi na ahụ ha ka na-etolite. Ngosipụta ikuku emetọọ na-eduga n'ịkwalite ngụgụ, ihe ize ndụ dị ukwuu nke oke ibu nwata, ọrịa leukemia, na nsogbu ahụike uche.
"Mmetụta ndị na-emerụ ahụ nke mmetọ na-eme ọbụna n'ógbè ebe ọ̀tụ̀tụ̀ mmetọ ikuku dị ntakịrị," ka ndị na-eme nnyocha na-adọ aka ná ntị. Ma ha gbakwụnyere, sị: “Ozi ọma bụ na a pụrụ idozi nsogbu nke mmetọ ikuku.”
"Ụzọ kachasị mma iji belata ikpughe bụ ịchịkwa ya na isi iyi," Schraufnagel kwuru. Ọtụtụ mmetọ ikuku na-abịa site n'ọkụ ọkụ ọkụ na-emepụta ọkụ, ọkụ ụlọ, na ibu ọkụ eletrik.
"Anyị kwesịrị ijide ihe ndị a ozugbo," Dr. Neira kwuru. “Ma eleghị anya, anyị bụ ọgbọ mbụ n'akụkọ ihe mere eme nke kpugheere oke mmetọ dị otú ahụ. Ọtụtụ ndị nwere ike ịsị na ihe ka njọ na London ma ọ bụ n'ebe ndị ọzọ 100 afọ gara aga, ma ugbu a, anyị na-ekwu banyere ọnụ ọgụgụ dị ịrịba ama nke ndị ikuku na-egbu egbu ruo ogologo oge.
"Obodo niile na-ekuku ikuku na-egbu egbu," ka o kwuru. "Ka anyị na-anakọtakwu ihe akaebe, ohere ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị ga-adị obere ka ha gbachie anya na nsogbu ahụ."