Mmetụta anyị na asụsụ anyị na-asụ: enwere njikọ?

Okwu anyị na-emetụta echiche. Ọbụna onye ọkà n'akparamàgwà mmadụ Soviet Lev Vygotsky rụrụ ụka na ụdị nkwurịta okwu kachasị elu nke mmadụ nwere ike ime naanị n'ihi na anyị, ndị mmadụ, site n'enyemaka nke iche echiche n'ozuzu na-egosipụta eziokwu.

N'ịbụ ndị tolitere na mpaghara asụsụ ụfọdụ, anyị na-eche n'asụsụ ala anyị, họrọ aha maka ihe, phenomena na mmetụta sitere na akwụkwọ ọkọwa okwu ya, mụta ihe okwu sitere n'aka nne na nna na "ndị obodo" n'ime usoro omenala anyị. Ma nke a pụtara na ọ bụ ezie na anyị niile bụ mmadụ, anyị nwere ike inwe echiche dị iche iche, dịka ọmụmaatụ, gbasara mmetụta uche.

"N'agbanyeghị na ị na-akpọ ya rose, ọbụlagodi na ọ bụghị ..."

Olee otú anyị, dị ka ndị si n'ọdịbendị dị iche iche, na-eche echiche banyere mmetụta uche ndị bụ́ isi: egwu, iwe, ma ọ bụ, sịnụ, mwute? Dị nnọọ iche, ka Dr. Joseph Watts na-ekwu, onye na-eme nchọpụta na Mahadum Otago na onye na-ekere òkè na ọrụ mba ụwa iji mụọ ọdịiche dị iche iche nke ọdịbendị nke echiche mmetụta uche. Ndị otu nyocha nke ọrụ a gụnyere ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ sitere na Mahadum North Carolina (USA) na ndị ọkà mmụta asụsụ sitere na Max Planck Institute for Natural Science (Germany).

Ndị ọkà mmụta sayensị nyochara okwu sitere na asụsụ 2474 bụ́ nke ezinụlọ 20 bụ́ isi asụsụ. N'iji usoro mgbakọ na mwepụ, ha chọpụtara ụkpụrụ nke "colexification," bụ ihe dị iche iche nke asụsụ na-eji otu okwu na-egosipụta echiche ndị metụtara semant. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, ndị ọkà mmụta sayensị nwere mmasị n'okwu ndị pụtara ihe karịrị otu echiche. Dị ka ihe atụ, n’asụsụ Peshia, a na-eji otu okwu ahụ bụ́ “ænduh” egosipụta mwute na ịkwa ụta.

Kedu ihe na-aga na iru uju?

Site n'ịmepụta nnukwu netwọkụ nke colexifications, ndị ọkà mmụta sayensị enwewo ike imekọrịta echiche na okwu aha ha n'ọtụtụ asụsụ nke ụwa ma chọpụta ọdịiche dị ukwuu na otú mmetụta uche si egosipụta n'asụsụ dị iche iche. Dịka ọmụmaatụ, n'asụsụ Nakh-Dagestan, "mwute" na "egwu" na "nchegbu" na-agakọ aka. Na n'asụsụ Tai-Kadai a na-asụ n'Ebe Ndịda Ọwụwa Anyanwụ Eshia, echiche nke "mwute" dị nso na "akwa ụta." Nke a na-etinye ajụjụ gbasara echiche izugbe gbasara ọdịdị zuru ụwa ọnụ nke semantics nke mmetụta uche.

Ka o sina dị, mgbanwe na semantics nke mmetụta uche nwere nhazi nke ya. Ọ tụgharịrị na ezinụlọ ndị na-asụ asụsụ ndị nọ nso na mpaghara nwere “echiche” yiri nke ahụ karịa ndị dị anya n'ebe ibe ha nọ. O yikarịrị ka ihe kpatara ya bụ na mmalite na mmekọrịta akụkọ ihe mere eme n'etiti otu ndị a mere ka a ghọta nke ọma mmetụta uche.

Ndị nchọpụta ahụ chọpụtakwara na maka mmadụ niile, e nwere ihe ndị dị n'ụwa nile nke ahụmahụ mmetụta uche nke nwere ike ịmalite site na usoro ihe ọmụmụ ihe ndị na-emekarị, nke pụtara na otú ndị mmadụ si eche echiche banyere mmetụta uche na-emepụta ọ bụghị nanị site na omenala na evolushọn, kamakwa site na nkà mmụta ihe ọmụmụ.

Ọnụ ọgụgụ nke ọrụ ahụ, ngwọta nkà na ụzụ ọhụrụ na ụzọ na-eme ka o kwe omume ileba anya na ohere ndị na-emeghe na ntụziaka sayensị a. Watts na ndị otu ya na-eme atụmatụ ịga n'ihu ịchọpụta ọdịiche dị n'ofe omenala na nkọwa na aha nke ọnọdụ uche.

mmetụta na-enweghị aha

Asụsụ na omenala dị iche iche na-aga n'ihu mgbe ụfọdụ nke na n'akwụkwọ ọkọwa okwu nke onye na-emekọrịta ihe nwere ike inwe okwu maka mmetụta nke na-ejighị anyị na-ekewapụ dị ka ihe dị iche iche.

Dịka ọmụmaatụ, na Swedish, "resfeber" pụtara ma nchekasị na atụmanya ọṅụ nke anyị na-enweta tupu njem. Ndị Scotland enyewokwa okwu pụrụ iche bụ́ “tartle” maka ụjọ anyị na-enwe mgbe anyị na-ewebata mmadụ na ndị ọzọ, anyị enweghị ike icheta aha ya. Mmetụta a maara nke ọma, ọ bụghị ya?

Iji nweta ihere nke anyị na-enwe maka onye ọzọ, British, na mgbe ha gasịrị, anyị malitere iji okwu ahụ bụ "ihere Spanish" (asụsụ Spanish nwere nkebi ahịrịokwu ya maka ihere na-apụtaghị ìhè - "vergüenza ajena"). Site n'ụzọ, na Finnish nwekwara aha maka ahụmahụ dị otú ahụ - "myötähäpeä".

Ịghọta ọdịiche dị otú ahụ dị mkpa ọ bụghị nanị maka ndị ọkà mmụta sayensị. N’ebe anyị na-arụ ọrụ ma ọ bụ mgbe anyị na-eme njem, ọtụtụ n’ime anyị aghaghị iso ndị nnọchianya nke omenala ndị ọzọ na-asụ asụsụ dị iche iche na-ekwurịta okwu. Ịghọta ọdịiche dị na echiche, ọdịnala, iwu omume, na ọbụna echiche echiche nke mmetụta uche nwere ike inye aka na, n'ọnọdụ ụfọdụ, na-ekpebisi ike.