Ọrịa Neurodegenerative bụ isi nsogbu ahụike ọha na eze n'ihi karịsịa n'ihi nsogbu uche nke na-akọwa ha. N'ime ọtụtụ ule ndị dị ugbu a na-eji achọpụta mbelata ọgụgụ isi, anyị na-ahụ MoCA ma ọ bụ "Ntụle ọgụgụ isi nke Montreal".

Ọrịa Alzheimer (AD) bụ ọrịa neurodegenerative na-ahụkarị na ndị mmadụ karịrị afọ 65. A na-egosipụta ya site na mmụba na-aga n'ihu nke ọrụ ọgụgụ isi, karịsịa ebe nchekwa, na-enwe mmetụta dị ukwuu na ọrụ nke ndụ kwa ụbọchị. 

Na France, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ mmadụ 800 kwenyere na AD ma ọ bụ ọrịa metụtara ya na-emetụta ya. Nke a na-anọchi anya ọnụ ahịa mmadụ, ọha na eze na ego. Nlekọta ha na-aghọ ihe gbasara ahụike ọha karịa mgbe ọ bụla. Otú ọ dị, na France, 000% nke ọrịa dementia abụghị isiokwu nke usoro nchọpụta kpọmkwem na nkwenye site n'aka ọkachamara. Ọtụtụ ọrụ lekwasịrị anya n'afọ ndị na-adịbeghị anya na ndị ọrịa nwere nkwarụ dị nro ma ọ bụ "Mild Cognitive impairment" (MCI). A na-egosipụta nke ikpeazụ site na ọnụnọ nke ntakịrị nkwarụ ọgụgụ isi, karịsịa na ebe nchekwa, na ndị ọrịa na-anọgide na-adabere na ndụ kwa ụbọchị (Petersen et al., 50).

Nyocha maka MCI chọrọ iji otu ma ọ bụ karịa ngwa ngwa, ule dị mfe nke ejirila àgwà metrological (ntụgharị) achọrọ. Mepụtara na 2005 site n'aka Dr. Ziad Nasreddine, onye na-ahụ maka akwara ozi na Canada, MoCA bụ ule ezubere maka ndị okenye na ndị agadi ndị a na-enyo enyo na ha nwere nkwarụ dị nro, mgbaka dị nro ma ọ bụ ọrịa neurodegenerative. N'ime 80% nke ikpe, a na-eji ya nyocha maka ọrịa Alzheimer, karịsịa mgbe onye ahụ na-atụkarị ya, na-enwe nkụda mmụọ mgbe ụfọdụ. Ejila ya afọ iri abụọ na mba 200 ma dị n'asụsụ 20. Ọ naghị eme ka o kwe omume ịmepụta nchoputa mana a na-ejikarị ya eduzi nyocha ndị ọzọ. Ọ nwetakwara nlebara anya nke ọma maka ike ọ nwere ịchọpụta nrụrụ aka n'ime ndị nwere ọrịa Parkinson.

Nkeji 10 ruo 15 na-adịgide adịgide, ule ahụ nwere nyocha nke nhụsianya dị nro ma na-agafeghị oke, site n'ịtụle ọrụ ndị a: 

• nlebara anya;
• ịta ahụhụ;
• ọrụ ndị isi;
• Ncheta;
• asụsụ;
• visuo nkà na-ewuli elu;
• ike abstraction;
• ngụkọta oge;
• nghazi.  

Onye nyocha na-enye ajụjụ ajụjụ chọrọ azịza dị mkpirikpi, ọrụ iri dị ka ịse cube, elekere na mgbatị ebe nchekwa nwere okwu dị iche iche icheta. 

Ntuziaka ahụ akọwapụtara nke ọma iji duzie onye nyocha n'ụzọ doro anya n'oge nrite a. Ya mere ọ ga-enwerịrị akara akara yana ntuziaka maka imecha MoCA n'aka. N'iji akwụkwọ abụọ a na pensụl, ọ gara n'ule ahụ site n'ịgbaso ntuziaka ahụ ma tụọ azịza onye ahụ n'otu oge. Ebe akara MoCA dabere na ọkwa agụmakwụkwọ, ndị ode akwụkwọ na-atụ aro ịgbakwunye otu isi ma ọ bụrụ na agụmakwụkwọ onye ọrịa bụ afọ 12 ma ọ bụ obere. Ọ bụ ezie na ajụjụ ndị a nwere ike ịdị ka ọ dị mfe, ha adịghị adịrị ndị nwere nkwarụ mfe.

Ihe omume ahụ gbadoro ụkwụ na:

• ebe nchekwa obere oge (isi 5);
• ikike a na-ahụ anya na mbara igwe na ule elekere (isi 3);
• ọrụ mejupụtara iji detuo cube (1 isi);
• ọrụ ndị isi;
• ụda ụda ụda (1 isi);
• abstraction ọnụ (2 isi);
• nlebara anya, itinye uche na ebe nchekwa ọrụ (1 isi);
• mwepu usoro (isi 3);
• ịgụ nọmba n'akụkụ aka nri (1 isi) na azụ (1 isi);
• asụsụ na ngosi nke anụ ụlọ (isi 3) na ikwughachi ahịrịokwu mgbagwoju anya (isi 2);
• nghazi na oge na oghere (isi 6).

A na-eme ọkwa nke nyocha ozugbo na grid na n'otu oge na ule ahụ. Onye nyocha ga-edekọ azịza onye ahụ wee kaa akara ya (ọ dị mma maka otu isi na ezighi ezi maka 0 isi). A ga-enweta akara kacha elu n'ime isi iri atọ. Enwere ike ịkọwa akara dị ka ndị a:

• = 26/30 = enweghị nkwarụ neurocognitive;
• 18-25/30 = obere mmebi;
• 10-17 = erughị ala;
• Ihe na-erughị 10 = nnukwu nkwarụ.