ọdịnaya
Charles Robert Darwin (1809-1882) bụ onye bekee na onye njem nke tọrọ ntọala nke ozizi evolushọn nke oge a na ntụzịaka echiche evolushọn nke bu aha ya (Darwinism). Nwa nwa Erasmus Darwin na Josiah Wedgwood.
Na tiori ya, nke mbụ nkọwa nkọwa nke e bipụtara na 1859 n'akwụkwọ "The Origin of Species" (zuru aha: "The Origin of Species by Means of Natural Selection, ma ọ bụ Ịlanahụ nke Favored Races na mgba maka ndụ" ), Darwin kwadoro ihe kachasị mkpa na evolushọn na nhọrọ eke na mgbanwe na-enweghị ngwụcha.
mkpirisi biography
Ọmụmụ na njem
Amụrụ na Febụwarị 12, 1809 na Shrewsbury. Ọ gụrụ ọgwụ na Mahadum Edinburgh. Na 1827 ọ banyere na Mahadum Cambridge, ebe ọ gụrụ nkà mmụta okpukpe afọ atọ. Na 1831, mgbe Darwin gụsịrị akwụkwọ na mahadum, Darwin, dị ka a naturalist, gara njem gburugburu ụwa na njem ụgbọ mmiri nke Royal Navy, na Beagle, si ebe ọ laghachiri England naanị na October 2, 1836. N'oge njem. Darwin gara n'àgwàetiti Tenerife, Cape Verde Islands, n'ụsọ oké osimiri nke Brazil, Argentina, Uruguay, Tierra del Fuego, Tasmania na Cocos Islands, ebe o si wetara ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke nlele. E depụtara nsonaazụ ya na ọrụ «Diary of a naturalist's research» (Akwụkwọ akụkọ nke Naturalist, 1839), "The Zoology of Voyage on the Beagle" (Zoology nke njem na Beagle, 1840), "Ụdị na nkesa nke coral reefs" (Ọdịdị na nkesa nke Coral Reefsotu);
Ọrụ sayensị
N'afọ 1838-1841. Darwin bụ odeakwụkwọ nke Geological Society of London. Na 1839 ọ lụrụ, na 1842 di na nwunye si London kwaga Down (Kent), bụ ebe ha malitere ibi na-adịgide adịgide. N'ebe a Darwin duuru ndụ zoro ezo na atụ nke onye ọkà mmụta sayensị na onye edemede.
Site na 1837 Darwin malitere idebe akwụkwọ akụkọ nke ọ banyere data gbasara ụdị anụ ụlọ na ụdị osisi dị iche iche, yana echiche banyere nhọrọ eke. Na 1842 o dere edemede mbụ banyere mmalite nke ụdị. Malite na 1855, Darwin na onye America na-ahụ maka ihe ọkụkụ bụ A. Gray kwekọrịtara, bụ onye o gosipụtara echiche ya mgbe afọ abụọ gachara. Na 1856, n'okpuru nduzi nke onye England geologist na naturalist C. Lyell, Darwin malitere ịkwadebe nke atọ, gbasaa mbipute nke akwụkwọ. Na June 1858, mgbe a rụchara ọkara ọrụ ahụ, enwetara m akwụkwọ ozi sitere n’aka onye England na-ahụ maka ihe ndị na-ahụ maka ihe ndị e kere eke bụ́ AR Wallace nke nwere ihe odide nke isiokwu ikpeazụ ahụ. N'ime edemede a, Darwin chọtara nkọwa nke echiche nke ya banyere nhọrọ okike. Ndị ọkachamara n'okike abụọ ahụ n'onwe ha na n'otu oge zụlitere echiche yiri ya. Ha abụọ metụtara ọrụ TR Malthus na ọnụ ọgụgụ mmadụ; Ha abụọ maara echiche nke Lyell, ha abụọ mụọ banyere anụ ọhịa, ahịhịa na ọdịdị ala nke otu agwaetiti ahụ wee hụ ọdịiche dị ukwuu n'etiti ụdị ndị bi na ha. Darwin zigara Lyell ihe odide Wallace yana edemede nke ya, yana nkọwapụta nke ụdị nke abụọ ya (1844) na otu akwụkwọ ozi o degaara A. Gray (1857). Lyell tụgharịrị gakwuru onye England bụ́ ọkà mmụta ihe ọkụkụ bụ́ Joseph Hooker maka ndụmọdụ, na na Julaị 1, 1859, ha jikọtara ọnụ nyere Linnean Society ọrụ abụọ ahụ na London.
Arụ ọrụ n'oge
N'afọ 1859, Darwin bipụtara The Origin of Species by Means of Natural Selection, ma ọ bụ nchekwa nke ụdị ọkacha mmasị na mgba maka ndụ.Na mmalite nke ụdị dị iche iche site na ịhọrọ eke, ma ọ bụ ichekwa agbụrụ ndị nwere ihu ọma na mgba maka ndụ.), ebe o gosipụtara mgbanwe nke ụdị osisi na anụmanụ, ọdịdị ha sitere na ụdị mbụ.
Na 1868, Darwin bipụtara ọrụ ya nke abụọ, The Change in Domestic Animals and Cultivated Plants.Ọdịiche nke anụmanụ na osisi n'okpuru Domestification), nke gụnyere ọtụtụ ihe atụ nke mmalite nke ihe ndị dị ndụ. Na 1871, ọrụ ọzọ dị mkpa nke Darwin pụtara - "The Descent of Man and Sexual Selection" (Ọdịda nke Mmadụ, na Nhọrọ n'ihe gbasara Mmekọahụ), ebe Darwin nyere arụmụka na-akwado ụdị anụmanụ sitere na mmadụ. Ọrụ ndị ọzọ ama ama Darwin gụnyere Barnacles (Monograph na Cirripedia, 1851-1854); "Pollination na orchids" (The Fatịlaịza nke orchids, 1862); "Ngosipụta nke mmetụta uche na mmadụ na anụmanụ" (Ngosipụta mmetụta uche na mmadụ na anụmanụ, 1872); "Ihe omume nke cross-pollination na onwe-pollination na osisi ụwa" (Mmetụta nke obe- na ime ime onwe ya na ala eze akwukwo nri.
Darwin na okpukpere chi
C. Darwin si na gburugburu ebe obibi na-adịghị mma. Ọ bụ ezie na ụfọdụ ndị òtù ezinụlọ ya bụ ndị nweere onwe ha bụ́ ndị jụrụ nkwenkwe okpukpe ọdịnala n’ezoghị ọnụ, ya n’onwe ya agbaghaghị eziokwu nkịtị nke Bible ná mbụ. Ọ gara ụlọ akwụkwọ Anglịkan, wee mụọ nkà mmụta okpukpe Anglican na Cambridge ka ọ bụrụ pastọ, ma kwenye n'ụzọ zuru ezu site na arụmụka teleological nke William Paley na nhazi ọgụgụ isi a hụrụ na okike na-egosi ịdị adị nke Chineke. Otú ọ dị, okwukwe ya malitere ịda mbà mgbe ọ na-eme njem na Beagle. Ọ jụrụ ihe ọ hụrụ, na-eche, dị ka ihe atụ, na ọmarịcha ihe ndị dị n’ime oké osimiri e kere n’ime omimi ndị dị otú ahụ ọ dịghị onye pụrụ ịnụ ụtọ echiche ha, na-ama jijiji mgbe ọ hụrụ caterpillars na-awụ akpata oyi n’ahụ́, bụ́ ndị kwesịrị ịbụ nri dị ndụ maka larvae ya. . N'ihe atụ nke ikpeazụ, ọ hụrụ nkwubi okwu doro anya na echiche Paley gbasara usoro ụwa niile dị mma. Mgbe Darwin na-eme njem na Beagle, Darwin ka bụ onye okpukpe ma nwee ike ịkpọku ikike omume nke Akwụkwọ Nsọ, ma jiri nwayọọ nwayọọ malite ile akụkọ okike anya, dị ka e gosipụtara na Agba Ochie, dị ka ụgha na enweghị ntụkwasị obi.
Mgbe ọ laghachiri, ọ malitere ịchịkọta ihe akaebe maka mgbanwe nke ụdị. Ọ maara na ndị enyi ya bụ́ ndị ji okpukpe kpọrọ ihe na-ewere echiche ndị dị ka ịjụ okwukwe, na-emebi nkọwa ndị dị ebube banyere usoro ọha mmadụ, ọ makwaara na a ga-ezute echiche mgbanwe ndị dị otú ahụ n’enweghị mmasị pụrụ iche n’oge ọnọdụ Chọọchị Anglican nọ n’ọkụ site n’aka ndị na-emegiderịta onwe ha. na ndị na-ekweghị na Chineke. Na nzuzo na-etolite echiche ya nke nhọrọ okike, Darwin dere ọbụna banyere okpukpere chi dị ka atụmatụ ịlanarị ebo, ma ọ ka kwenyere na Chineke dị ka onye kasị elu nke na-ekpebi iwu nke ụwa a. Okwukwe ya ji nwayọọ nwayọọ daa mbà ka oge na-aga, mgbe ada ya nwanyị Annie nwụnahụrụ na 1851, Darwin mesịrị tụfuo okwukwe nile na chi ndị Kraịst. Ọ gara n’ihu na-akwado chọọchị dị n’ógbè ahụ ma na-enyere ndị parish aka n’ihe ndị na-emekọ ihe ọnụ, ma n’ụbọchị Sọnde, mgbe ezinụlọ dum na-aga chọọchị, ọ na-ejegharị. Mgbe e mesịrị, mgbe a jụrụ ya banyere echiche okpukpe ya, Darwin dere na ọ dịghị mgbe ọ na-ekweghị na Chineke, n'echiche bụ na ọ gọnarị ịdị adị nke Chineke nakwa na, n'ozuzu, "ọ ga-abụ ihe ziri ezi ịkọwa ọnọdụ uche m dị ka onye na-ekweghị na Chineke dị. . "
N'akụkọ ndụ ya banyere nna nna Erasmus Darwin, Charles kwuru banyere asịrị ụgha na Erasmus tikuo Chineke n'elu akwa ya. Charles ji okwu ndị a mechie akụkọ ya: "Ndị dị otú ahụ bụ mmetụta Ndị Kraịst na mba a na 1802 <...> Anyị nwere ike ma ọ dịkarịa ala na-atụ anya na ọ dịghị ihe dị otú a dị taa." N'agbanyeghị ezi ọchịchọ ndị a, akụkọ ndị yiri nke ahụ so na ọnwụ Charles n'onwe ya. Ihe kacha ewu ewu n’ime ndị a bụ ihe a na-akpọ “akụkọ Lady Hope”, bụ́ onye nkwusa Bekee, nke e bipụtara na 1915, bụ́ nke na-ekwu na Darwin agbanweela okpukpere chi n’oge ọrịa obere oge tupu ọnwụ ya. Ndị okpukpe dị iche iche gbasara akụkọ ndị dị otú ahụ nke ọma ma mesịa nweta ọkwa akụkọ ifo nke obodo mepere emepe, ma ụmụ Darwin kụghaara ha ma ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme tụfuo ya dị ka ụgha.
Alụmdi na nwunye na ụmụaka
Na Jenụwarị 29, 1839, Charles Darwin lụrụ nwanne nna ya, Emma Wedgwood. Emere ememe alụmdi na nwunye ahụ n'ọdịnala nke Ụka Anglịkan, yana dịka omenala Unitarian siri dị. Na mbụ di na nwunye ahụ biri na Gower Street na London, mgbe ahụ na September 17, 1842 ha kwagara Down (Kent). Ndị Darwin nwere ụmụ iri, atọ n'ime ha nwụrụ mgbe ha ka dị obere. Ọtụtụ n'ime ụmụaka na ụmụ ụmụ n'onwe ha enwetawo nnukwu ihe ịga nke ọma. Ụfọdụ n'ime ụmụaka ahụ na-arịa ọrịa ma ọ bụ ndị na-adịghị ike, Charles Darwin na-atụkwa egwu na ihe kpatara ya bụ nso ha na Emma, bụ nke gosipụtara n'ọrụ ya na mgbu nke ịmụ nwa na uru nke obe dị anya.
Awards na iche
Darwin anatala ọtụtụ ihe nrite sitere na ọha sayensị nke Great Britain na mba Europe ndị ọzọ. Darwin nwụrụ na Downe, Kent, na Eprel 19, 1882.
Quotes
- "Ọ dịghị ihe ọzọ dị ịrịba ama karịa mgbasa nke ekwesịghị ntụkwasị obi okpukpe, ma ọ bụ rationalism, n'oge nkera nke abụọ nke ndụ m."
- "Enweghị ihe àmà ọ bụla na-egosi na e nyere mmadụ nkwenye siri ike na ịdị adị nke chi pụrụ ime ihe nile."
- "Ka anyị na-amatakwu iwu nke okike na-enweghị ike ịgbanwe, ka ọrụ ebube na-enweghị atụ ga-adịrị anyị."