Nnyocha na-egosi na n'ezie osisi, vine na osisi ndị gbara anyị gburugburu na-ekere òkè dị mkpa n'iwebata ikuku carbon karịrị akarị. Mana n'oge ụfọdụ, ihe ọkụkụ nwere ike iburu carbon dị ukwuu nke na aka ha na-enyere aka n'ịlụso mgbanwe ihu igwe ọgụ na-amalite ibelata. Olee mgbe kpọmkwem nke a ga-eme? Ndị ọkà mmụta sayensị na-agbalị ịchọta azịza nye ajụjụ a.
Kemgbe mgbanwe mgbanwe ụlọ ọrụ malitere na mmalite narị afọ nke 20, ọnụ ọgụgụ carbon dị na mbara ikuku nke ihe omume mmadụ na-akpata amụbawo. N'iji ụdị kọmputa, ndị edemede, nke e bipụtara na Trends in Plant Science, chọpụtara na n'otu oge ahụ, photosynthesis mụbara site na 30%.
“Ọ dị ka ụzarị ọkụ na mbara igwe gbara ọchịchịrị,” ka Lukas Chernusak, bụ́ onye na-ede akwụkwọ na ọkà mmụta banyere ihe ndị dị ndụ na Mahadum James Cook dị n'Australia, na-ekwu.
Olee otú e si kpebie ya?
Chernusak na ndị ọrụ ibe jiri data sitere na ọmụmụ gburugburu ebe obibi sitere na 2017, nke tụrụ carbonyl sulfide dị na cores ice na ihe nlele ikuku. Na mgbakwunye na carbon dioxide, osisi na-ebuli carbonyl sulfide n'oge ikuku carbon ha na-ejikarị eme ihe iji tụọ photosynthesis n'ogo zuru ụwa ọnụ.
"Akụkụ ala na-amịkọrọ ihe dị ka 29% nke ikuku anyị, nke ga-eme ka ọ bụrụ na ọ na-eme ka ikuku CO2 dị elu. Nyocha nke ihe nlereanya anyị gosiri na ọrụ nke photosynthesis nke ụwa n'ịkwọ ụgbọ ala nke usoro carbon sequestration karịrị ọtụtụ ụdị ndị ọzọ tụrụ aro," Chernusak na-ekwu.
Ma ụfọdụ ndị ọkà mmụta sayensị ejighị n'aka na ha ga-eji carbonyl sulfide dị ka ụzọ e si atụ photosynthesis.
Kerry Sendall bụ ọkà mmụta ihe ndị dị ndụ na Georgia Southern University onye na-amụ ka osisi si eto n'okpuru ọnọdụ mgbanwe ihu igwe dị iche iche.
N'ihi na ihe ọkụkụ carbonyl sulfide nwere ike ịdịgasị iche dabere na oke ọkụ ha na-enweta, Sendall na-ekwu na nsonaazụ nke ọmụmụ ahụ "nwere ike imebiga ihe ókè," ma ọ na-ekwukwa na ọtụtụ ụzọ maka ịlele photosynthesis zuru ụwa ọnụ nwere ụfọdụ ejighị n'aka.
Greener na thicker
N'agbanyeghị ole photosynthesis abawanyela, ndị ọkà mmụta sayensị kwenyere na oke carbon na-arụ ọrụ dị ka fatịlaịza maka osisi, na-eme ka uto ha dịkwuo elu.
Cernusak na-ekwu, sị: "E nwere ihe àmà na-egosi na akwụkwọ ndị dị n'osisi aghọọla nke ukwuu na osisi ndị ahụ na-adịwanye njọ."
Ndị ọkà mmụta sayensị si na Oak Ride National Laboratory kwukwara na mgbe a na-ekpughe ihe ọkụkụ na ọkwa CO2 na-abawanye, ogo pore dị na akwụkwọ ahụ na-abawanye.
Sendall, n'ime nyocha nnwale nke ya, kpughere ihe ọkụkụ okpukpu okpukpu abụọ nke carbon dioxide ha na-anatakarị. N'okpuru ọnọdụ ndị a, dị ka nchọpụta Sendall si kwuo, nhazi nke anụ ahụ akwụkwọ gbanwere n'ụzọ nke na ọ na-esiri ndị na-eri anụ ike ike iri ha.
Isi ihe banyere ya
Ọkwa CO2 na ikuku na-arị elu, a na-atụkwa anya na n'ikpeazụ osisi agaghị enwe ike ịnagide ya.
"Nzaghachi nke ikuku carbon na-abawanye na ikuku CO2 na-anọgide na-ejighị n'aka na n'ichepụta usoro carbon carbon zuru ụwa ọnụ ruo taa, ọ bụkwa isi ihe na-akpata ejighị n'aka na mgbanwe mgbanwe ihu igwe," ka Oak Ride National Laboratory na-ede na weebụsaịtị ya.
Mkpochapụ ala maka ịkụ ihe ma ọ bụ ọrụ ugbo na mpụta mmanụ ọkụ nwere mmetụta kachasị na okirikiri carbon. Ndị ọkà mmụta sayensị ji n'aka na ọ bụrụ na ụmụ mmadụ akwụsịghị ime nke a, isi ihe na-atụ egwu bụ ihe a na-apụghị izere ezere.
Daniel Way, bụ́ ọkà mmụta n'ihe banyere ihe ndị dị ndụ na Mahadum Western na-ekwu, sị: "A ga-ejidekwu ikuku carbon na mbara ikuku, ntinye uche ga-abawanye ngwa ngwa, n'otu oge ahụ, mgbanwe ihu igwe ga-eme ngwa ngwa."
Kedu ihe anyị nwere ike ime?
Ndị ọkà mmụta sayensị na Mahadum Illinois na Ngalaba Agriculture na-anwale ụzọ ha ga-esi gbanwee mkpụrụ ndụ ihe ọkụkụ ka ha wee nwee ike chekwaa carbon karịa. Enzyme a na-akpọ rubisco bụ maka ịweta CO2 maka photosynthesis, ndị ọkà mmụta sayensị na-achọkwa ime ka ọ dịkwuo mma.
Nnwale ndị a na-eme n'oge na-adịbeghị anya nke ihe ọkụkụ a gbanwere egosiwo na ịkwalite ogo rubisco na-abawanye ihe ọkụkụ site n'ihe dị ka pasent 40, mana iji enzyme nke osisi a gbanwere na nnukwu azụmahịa nwere ike iwe ihe karịrị afọ iri. Ka ọ dị ugbu a, a na-eme ule naanị na ihe ọkụkụ a na-ahụkarị dị ka ụtaba, ma o doghị anya ka rubisco ga-esi gbanwee osisi ndị na-emepụta carbon kacha mma.
Na Septemba 2018, otu ndị na-ahụ maka gburugburu ebe obibi zukọtara na San Francisco iji mepụta atụmatụ ichekwa oke ọhịa, nke ha na-ekwu na ọ bụ “ihe echefuru echefu maka mgbanwe ihu igwe.”
"Echere m na ndị na-eme iwu kwesịrị ịzaghachi nchọpụta anyị site n'ịghọta na biosphere terrestrial na-arụ ọrụ ugbu a dị ka ikuku carbon dị mma," Cernusak na-ekwu. "Ihe mbụ ị ga-eme bụ ime ihe ozugbo iji chebe oke ọhịa ka ha wee nwee ike ịga n'ihu na-eme ka carbon wee malite ịrụ ọrụ ozugbo iji mebie ngalaba ike."