ọdịnaya
Nye ọtụtụ ndị, arụmụka ikpeazụ maka ọdịmma nke otu usoro nri bụ ma bụrụkwa okpukpe. Mụ akwụkwọ nsọ, ndị mmadụ kwenyesiri ike na nri ụfọdụ ziri ezi, ebe ndị ọzọ na-eme mmehie, na… ha na-ehie ụzọ. Ihe kpatara nke a, dị ka ndị ọkachamara si kwuo, bụ ntụgharịhie nke ihe a gụrụ, mgbe ụfọdụ ọ na-akpata ntụgharị na-ezighi ezi. Ka ọ dị ugbu a, ọmụmụ ihe zuru ezu na-enye ohere ọ bụghị naanị ịchọta azịza nye ajụjụ niile nwere mmasị, kamakwa ịghọta etu ụfọdụ okpukperechi si metụta anaghị eri anụ.
Banyere nyocha
N’agbanyeghi na okpukpere chi obula sitere n’okwukwe, onye o bula n’ime ha nwere nkuzi, ememe na omenaala ndi ndi kwere ekwe kwanyere ugwu. N'otu aka, okpukpe niile a dị ka ọdịiche dị iche, mana ọbụlagodi na nyochakwu, a na-ahụ ihe ha na-ahụkarị. N'ọnọdụ ọ bụla, ọkà mmụta okpukpe bụ Stephen Rosen ji nke a n'aka, onye gbalịrị ikpughe ezi àgwà nke ụka dị iche iche gbasara anaghị eri anụ.
Mgbe ọ na-amụ ụdị ozizi dị iche iche nke okpukpe, ọ bịara kwubie na okpukpe ahụ nke meworo agadi, ka ọ dị mkpa ịjụ nri anụmanụ. Kpee onwe gị ikpe:
- Onye kacha nta na n'otu oge ahụ otu n'ime usoro okpukpe kachasị ukwuu, nke bụ Islam, karịrị afọ 1300. O cheghị na nri ndị anaghị eri anụ bụ naanị nke ziri ezi.
- Nwere echiche dịtụ iche Christianitynke karịrị afọ 2000. Ọ na-agba ume ịhapụ anụ.
- Okpukpe kachasị ochie nke otu Chineke, nke bụ Okpukpe ndị Juu, nwere ọbụna ọdịnala siri ike nke anaghị eri anụ. Ọ, n'ụzọ, ọ dịrịla afọ 4000. Otu uche na-enwe site Buddhana Jainism, nkuzi sitere na okpukpe ndị Juu n'afọ 2500 gara aga.
- Ma ọ bụ naanị akụkụ Akwụkwọ Nsọ oge ochie Veda, nke afọ ya ruru afọ 5000 - 7000, na-akwado ịhapụ anụ kpamkpam maka nri osisi.
N'eziokwu, ndị ọkà mmụta sayensị na-echetara na a na-agbasa ozi a n'ozuzu ya, ha nwekwara ndị ọzọ na iwu. Iji maa atụ, e nwere ụfọdụ ịrọ òtù Ndị Kraịst gụnyere Ndi Mọmọn or Ndị na-eme nchọpụtana-agbaso usoro ndụ anaghị eri anụ. N’etiti ndị Alakụba enwere ndị anaghị eri anụ na-ekwusa ozi ọma Baha'ism… Ọ bụrụgodị na ozizi ha anaghị amachibido iri anụ, n'agbanyeghị nke ahụ, ha na-atụ aro ịjụ ya.
Ma, ọ ka mma ịchọpụta ihe ndị ụkọchukwu na-akụzi banyere okpukpe ụfọdụ.
Islam na anaghị eri anụ
Onweghi onye kwuru na okpukpere chi a na-akwado nkwado anaghị eri anụ. Ka o sina dị, ndị na-eleru anya na-aghọta ihe niile n'ekwughị okwu. Dabere na ọdịnala guzobere, amachibidoro igbu ọchụ na Mecca, nke bụ obodo nke Magomed. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, ihe niile dị ndụ ebe a ga-ebirịrị n'otu. Ga Mecca, ndị Alakụba yi uwe ọdịnala - ihram, mgbe nke a gasịrị a machibidoro ha igbu onye ọ bụla, ọ bụrụgodị na ọ bụ igurube ma ọ bụ igurube.
Gịnị ma ọ bụrụ na ha ahụ onwe ha n'okporo ụzọ ndị pilgrim? Na-agabiga ụmụ ahụhụ ma dọọ ndị enyi gị aka na ntị maka ha ka ha ghara ịzọkwasara ha na mberede.
Arụmụka ọzọ dị ike na-akwado anaghị eri anụ bụ nkuzi ndị na-akọwa ndụ Mohammed. Dị ka ha si kwuo, ọ machibidoro ndị na-agba ụta ilekwasị anya n’ebe ụmụ nnụnụ nọ, gụpụtaara ndị na-emekpọ kamel ihe omume, ma mesịa mee ka onye ọ bụla riri anụ sachaa ọnụ tupu ya ekpee ekpere. Gini mere na o machi iri anụ ma ọlị? Ndị ọkà mmụta sayensị na-ekwu na ọ bụ maka ịnagide ihe riri ahụ nke ụmụ akwụkwọ ha nwere na iji nwayọọ nwayọọ banye n'okporo ụzọ nke nghọta ime mmụọ. Site n'ụzọ, Bible na-agbaso otu echiche.
N'ụzọ na-akpali mmasị, na-enyocha peeji nke akụkụ Akwụkwọ Nsọ, ị nwere ike ịchọta ọtụtụ ihe atụ ndị ọzọ na-akọwa ụdị iri nri onye amụma ahụ n'onwe ya. N'ezie, ha anaghị eri anụ kpamkpam. Ọzọkwa, ọbụna ọnwụ ya mere ka ọ pụta ìhè n'ụzọ ọ bụla dị mkpa ịjụ iri anụ.
Dabere na akụkọ mgbe ochie, Magomed na ndị otu ya nabatara ọkpụkpọ oku nke otu nwanyị na-abụghị onye Alakụba ma kweta iri anụ ahụ nsị ọ jere. N'ezie, nghọta ime mmụọ mere ka ọ ghọta na ọgwụgwọ dị nsị na n'oge kwesịrị iji gbochie ndị ọzọ ịmetụ nri aka. Ya onwe ya riri ya, n'agbanyeghị na ọ masịghị anụ mbụ. Mgbe ihe ahụ mechara, ọ dịrị ndụ ihe dịka afọ 2 wee nwụọ, site na ihe atụ nke ya na-anwa igosi ndị isi ike na nsogbu nke iri anụ.
Iso Christianityzọ Kraịst na anaghị eri anụ
N’ime akwụkwọ nsọ ahụ, Akwụkwọ Nsọ bụ ebere na ọmịiko maka ihe niile dị ndụ. Nkwenye ọzọ nke a bụ iwu gbasara nri, nke na-ekpughe uche Chineke. Dị ka ya si kwuo, Onye Pụrụ Ime Ihe Niile kwuru, sị: “Enyewom unu ihe-ọkukú nile ọ bula nke nāgha nkpuru nke di n'uwa nile, ya na osisi ọ bula nke nwere nkpuru osisi, nke nāgha nkpuru;".
Ihe niile ga-adị mma, naanị na Akwụkwọ Jenesis, mmadụ hụrụ okwu ga-eme ka ndị mmadụ rie ihe niile na-agagharị ma na-agagharị. Na Agba Ọhụrụ, mmadụ sụrụ ngọngọ na arịrịọ Kraịst maka anụ. Oziọma ahụ kwudịrị na ndị na-eso ụzọ ya gara ịzụta anụ. Okwu ndị a niile nyere ndị hụrụ anụ ahụ ohere iji kwado nkwupụta ụta nke gastronomic ha na-ekwu okwu banyere Akwụkwọ Nsọ, yana ụwa - akụkọ ifo na Akwụkwọ Nsọ na-akwado iri anụ.
Otú ọ dị, ndị ọkà mmụta okpukpe sụgharịrị ya. O mechara bụrụ na mkpụrụ okwu ndị ahụ edere n’akwụkwọ Jenesis na-ekwu maka oge mgbe Iju Mmiri ahụ bidoro. N'oge ahụ, Noa kwesịrị ịnwụ n'agbanyeghị nsogbu ahụ. Kedụ ka aga - esi mee nke a ebe ahịhịa niile anwụchaala? Bido iri anụ. Maka nke a, enyere ikike, mana enyeghị iwu.
Ndị ọkà mmụta okpukpe na-akọwa nkọwa nke arịrịọ dị ịtụnanya nke Kraịst na okwu ndị na-eso ụzọ ya dịkwa ntakịrị banyere ịzụta anụ site na ntụgharị asụsụ na-ezighi ezi. Nke bụ eziokwu bụ na Greek “egwuregwuA sụgharịrị “n'ụzọ nkịtị dị ka”nri", Ọ bụghị dị ka anụ. N'ihi ya, na ederede, e nwere okwu ndị pụtara "ihe oriri" ma ọ bụ "nri". N'okpuru ọnọdụ nkịtị, onye na-echeta iwu na nri ga-akọwa ihe niile n'ụzọ ziri ezi, ka ọ dị ugbu a, n'eziokwu, nsụgharị na-ezighị ezi na esemokwu pụtara.
Achọpụtara okwu ndị a site na nsonaazụ nke ọmụmụ ndị ọzọ nke akwụkwọ akụkọ ihe mere eme. Dị ka ha si kwuo:
- Ndị Kraịst mbụ jụrụ anụ n'ihi ihe dị ọcha na ebere;
- Ndịozi 12 gbasoro ụkpụrụ nke anaghị eri anụ;
- na "ebere ebere" nke sitere na XNUMX na narị afọ AD ekwuru na iri anụ ụmụ anụmanụ na-egosipụta na ikpere arụsị;
- n'ikpeazụ, ọrụ ị na-eri anụ anaghị eri bụ ntọala nke iwu nke isii, nke bụ, "Egbula ọchụ."
Ihe a niile na-eme ka o kwe omume ikwupụta na Ndị Kraịst oge mbụ bụ ndị anaghị eri anụ, karịchaa, ndị na-akwado nri nri mmiri ara ehi. Gini mere ihe ji gbanwee? Dị ka ndị nchọpụta si kwuo, na Kansụl nke Nicaea, nke afọ 325 AD, ndị ụkọchukwu na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị gbanwere ihe odide Ndị Kraịst mbụ iji mee ka ọ bụrụ nke Emperor Constantine nabatara. N'ọdịnihu, e mere atụmatụ iji nweta mmata nke Kraịst dị ka okpukpe nke Alaeze Ukwu Rom.
N’otu n’ime nsụgharị ya, Gideon Jasper Richard Owsley dere na e mere mgbanwe ndị ahụ n’iwu Chineke ndị ọchịchị na-achọghị ịgbaso. Site n'ụzọ, mgbe emezigharịrị ihe niile, yana iri anụ, a na-anabatakwa mmanya.
Dị ka arụmụka ikpeazụ na-akwado anaghị eri anụ, m ga-achọ ịtụle ihe atụ ọzọ nke ntụgharị asụsụ na-ezighi ezi. Ekpere a maara nke ọma nye Onyenwe anyị ji okwu ndị a malite:awoon dwashmaya“, Kedu ndị mmadụ na - akpọkarị”Nna anyị nke bi n’eluigwe“. Ka ọ dịgodị, ọ ga-aka mma karịa ikwu “Nna anyị nke nọ n’eluigwe“. Naanị n'ihi na Chineke bụ nna nke ihe niile dị ndụ na ihunanya ya gụnyere ihe niile. Maka ezi ndị anaghị eri anụ, okwu ndị ọzọ dị n'ekpere ahụ dịkwa ezigbo mkpa: “Nye anyị nri taa.”
Okpukpe ndị Juu na nke anaghị eri anụ
Taa, okpukpe ndị Juu anaghị ewere anaghị eri anụ iwu. Ka ọ dịgodị, nke a na-egosipụtakwa ọzọ ihe edere n'Akwụkwọ Nsọ:ọgbọ ọhụụ ọ bụla na-akọwahie Tora". Ọzọkwa, iwu mbụ banyere nri, nke edepụtara na Torah, nke a makwaara dị ka Agba Ochie, na-ekwusi ike na ọ dị mkpa ịgbaso ụkpụrụ nke anụ anaghị eri anụ. Dị ka o si kwuo, Chineke nyere ndị mmadụ mkpụrụ ndị na-agha mkpụrụ osisi na osisi ndị na-amị mkpụrụ.
Na ọbụna mgbe nnukwu iju mmiri ahụ gasịrị, bụ́ nke e nyere ikike maka iji ihe anụ ahụ mee ihe, Onye-nwe gbalịkwara ọzọ ịkụnye n’ime mmadụ ịhụnanya nke anaghị eri anụ. Nke a gosipụtara site na "mana site n’eluigwe”, Nke bụ n'ezie nri nri. N'ezie, ọ bụghị mmadụ niile nwere afọ ojuju na ya, ebe ọ bụ na n'etiti ndị na-awagharị awagharị nwekwara ndị agụụ na-agụ. Site n'ụzọ, Chineke nyere ya onye ikpeazụ, Otú ọ dị, ya na ọrịa na-egbu egbu, dị ka ọ pụtara ìhè site na ntinye n'Akwụkwọ Ọnụ Ọgụgụ.
N’ụzọ na-akpali mmasị, ọchịchị nke e nyere ụmụ mmadụ n’elu ụwa e kere eke duhiere ọtụtụ mmadụ. Ha na-echebekarị ndị na-enweghị ike ịgọnahụ onwe ha ụtọ nke ịga n'ihu na-eri anụ anụmanụ. Ka ọ dị ugbu a, Dr. Richard Schwartz mechara zaa ajụjụ niile dị n'akwụkwọ ya. Ọ kọwara na ịchị achị bụ naanị ilekọta ma lekọta ụwa a, mana ịghara igbu maka nri.
Iwu nri gụnyere ịgbachi iri anụ na-akwado anaghị eri anụ. Dị ka ha si kwuo, a na-ewere nri akwụkwọ nri na mmiri ara ehi niile dị ka kosher, ma ọ bụ nke nwere ike ime. N'otu oge ahụ, anụ, iji ghọọ ya, ga-enwerịrị ihe pụrụ iche achọrọ ma kwadebe n'ụzọ pụrụ iche.
Akụkọ Daniel kwesịkwara ilebara anya pụrụ iche. Dị ka akụkọ ifo si kwuo, ya na ndị ntorobịa 3 ọzọ, ghọrọ ndị mkpọrọ nke eze Babilọn. Nke ikpeazu ziga orù ka ha jekuru umu-okorọbia ahu nwere ezi nri di iche iche, gụnyere anu na manya-vine, ma Daniel ekweghi. Ọ kọwara ọjụjụ ya site n'ọchịchọ igosi eze n'ụzọ doro anya uru dị n'iri nanị akwụkwọ nri na mmiri. Ndị na-eto eto riri ha ụbọchị iri. Ma mgbe nke ahụ gasịrị, ahụ ha na ihu ha bịara maa mma karịa nke ndị na-eri nri eze.
Ọ gaghị ekwe omume ịghara icheta mmalite nke okwu ahụ bụ́ “Mbipụta"-"anụ“, Nke akowara na Talmud. Dị ka ndị mgbe ochie si kwuo, ọ bụ mkpụrụ akwụkwọ mbụ nke okwu ndị a ka o mejupụtara:nzọ"-"ihe ihere“,”-enweghị"-"usoro ire ere“,”resh"-"ikpuru“. Naanị n'ihi na, n'ikpeazụ, okwu ahụ bụ "basar" kwesịrị ịdị ka amaokwu a ma ama sitere n'akwụkwọ nsọ, na-akatọ iri oké nri na ikwu na anụ na-eduga na uto nke ikpuru.
Vedas na anaghị eri anụ
Akwụkwọ nsọ ndị edere na Sanskrit gbara ume ka anaghị eri anụ. Naanị n'ihi na amachibidoro imerụ ihe dị ndụ ahụ. Ọzọkwa, ọ bụghị naanị ndị kpebiri igbu anụmanụ ka a mara ikpe, kamakwa ndị mechara metụ ya aka, dịka ọmụmaatụ, mgbe ha na-ebe anụ, rere ya, sie ya ma ọ bụ rie ya.
Dịka nkuzi oge ochie si kwuo, a na-asọpụrụ ndụ ọ bụla, ebe mkpụrụ obi na-ebi n'ime ahụ ọ bụla. N'ụzọ na-akpali mmasị, ndị na-eso ụzọ nkuzi Vedic kwenyere na ụdị ndụ 8 dị n'ụwa. Ọ bụghị ha niile tozuru oke, mana ha niile kwesiri ịkwanyere ha ugwu.
Site na ihe niile dị n'elu, ọ pụtara na anaghị eri anụ dị ka ụwa ochie. Ọbụna ma ọ bụrụ na esemokwu ndị gbara ya gburugburu akwụsịghị, abamuru ya bara ụba, na oke mbibi ọ na-emebiga ihe ókè, ọ na-enyere ndị mmadụ aka n'ụzọ ọ bụla. Bụrụ onye ahụike, sie ike, sie ike. Ọ na-amanye ha itinye ihe mgbaru ọsọ ọhụrụ ma merie ha. Ọ na-eme ha obi ụtọ karị, na nke a, ikekwe, bụ isi ihe kwesịrị ya!