Bella Meki, bụ́ onye dere akwụkwọ bụ́ The Run: How It Saved My Life, gwara ndị na-agụ ya, sị: “O nwere mgbe m biri ndụ ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nke nchegbu, echiche na-adịghị mma, na egwu na-akụda mmụọ na-achịkwa. Eji m ọtụtụ afọ na-achọ ihe ga-eme ka m nwere onwe m, n'ikpeazụkwa, ọ bụ ezie na ọ bụghị ụdị ọgwụ ma ọ bụ ọgwụgwọ (ọ bụ ezie na ha nyeere m aka). Ọ bụ ịgba ọsọ. Ịgba ọsọ mere ka m nwee mmetụta na ụwa gbara m gburugburu jupụtara n'olileanya; o kwere ka m nwee mmetụta nke nnwere onwe na ikike zoro ezo dị n'ime m nke m na-amaghị banyere mbụ. Enwere ọtụtụ ihe kpatara eji ewere mgbatị ahụ dịka ụzọ isi nyere ahụike uche aka - ọ na-eme ka ọnọdụ na ụra dịkwuo mma, na-ebelata nchekasị. Mụ onwe m achọpụtala na mmega ahụ cardio nwere ike iji ụfọdụ adrenaline na-akpata nchekasị. Mwakpo ụjọ m kwụsịrị, enwere m echiche na-enweghị isi, enwere m ike iwepụ mmetụta nke mbibi.
Ọ bụ ezie na nlelị metụtara ọrịa uche akwụsịla n'afọ ndị na-adịbeghị anya, ọrụ ndị ewepụtara iji nye nlekọta ka na-adịghị arụ ọrụ na enweghị ego. Ya mere, maka ụfọdụ, ike ịgwọ ọrịa nke imega ahụ nwere ike ịbụ ihe ngosi n'ezie - ọ bụ ezie na ọ ka dị mkpa ịtụle na mgbatị ahụ naanị enweghị ike idozi nsogbu ahụike uche ma ọ bụ ọbụna mee ka ndụ dịkwuo mfe maka ndị na-arịa ọrịa siri ike.
Nnyocha e mere n'oge na-adịbeghị anya nke e bipụtara n'akwụkwọ akụkọ JAMA Psychiatry kwadoro echiche ahụ na mmega ahụ bụ usoro mgbochi ịda mbà n'obi dị irè. (Ọ bụ ezie na ọ gbakwụnyere na "mmega ahụ nke anụ ahụ nwere ike ichebe ịda mbà n'obi, na/ma ọ bụ ịda mbà n'obi nwere ike ime ka mgbatị ahụ belata.")
Ejikọtala njikọ dị n'etiti mgbatị ahụ na ahụike uche ruo ogologo oge. Na 1769, dibia bekee bụ́ onye Scotland bụ́ William Buchan dere na “n’ime ihe niile na-eme ka ndụ mmadụ dị mkpụmkpụ na nhụsianya, ọ dịghị nke nwere mmetụta ka ukwuu karịa enweghị mmega ahụ kwesịrị ekwesị.” Ma ọ bụ naanị ugbu a ka echiche a agbasala ebe niile.
Dị ka otu echiche si kwuo, mmega ahụ na-enwe mmetụta dị mma na hippocampus, akụkụ nke ụbụrụ na-etinye aka na usoro nhazi nke mmetụta uche. Dị ka Dr Brandon Stubbs si kwuo, Onye isi NHS Physical Therapy and Mental Health Specialist, "Hippocampus na-ebelata na ọrịa uche dị ka ịda mbà n'obi, ọrịa bipolar, schizophrenia, adịghị ike nghọta dị nro na dementia." Achọpụtara na naanị nkeji 10 nke mmega ahụ ọkụ na-enwe mmetụta dị mma na-adịru nwa oge na hippocampus, na izu iri na abụọ nke mmega ahụ mgbe niile ga-enwe mmetụta dị mma na ya.
Otú ọ dị, n'agbanyeghị ọnụ ọgụgụ ndị a na-ekwukarị na otu onye n'ime mmadụ anọ nọ n'ihe ize ndụ nke ọrịa uche, na n'agbanyeghị ịmara na mmega ahụ nwere ike inye aka gbochie nke a, ọtụtụ ndị anaghị adị ngwa ngwa ịmalite. NHS England 2018 data gosiri na naanị 66% nke ụmụ nwoke na 58% nke ụmụ nwanyị gbara afọ 19 na karịa gbasoro ndụmọdụ nke awa 2,5 nke mmega ahụ na-agafeghị oke ma ọ bụ nkeji 75 nke mmega ahụ siri ike kwa izu.
Nke a nwere ike na-egosi na mmega ahụ ka na-agwụ ọtụtụ ndị mmadụ. Ọ bụ ezie na echiche anyị banyere mmega ahụ na-etolite n'oge ọ bụ nwata, ihe ndekọ ahụike ọha na eze England sitere na 2017 gosiri na site n'afọ ikpeazụ nke ụlọ akwụkwọ praịmarị, nanị 17% nke ụmụaka na-emecha ọnụ ọgụgụ a kwadoro nke mmega ahụ kwa ụbọchị.
Mgbe ha tolitere, ndị mmadụ na-achụkarị mmega ahụ́ n’àjà, na-akwado onwe ha n’ihi enweghị oge ma ọ bụ ego, na mgbe ụfọdụ nanị na-ekwu, sị: “Nke a abụghị nke m.” N’ụwa taa, a na-adọta uche anyị n’ihe ndị ọzọ.
Dị ka Dr. Sarah Vohra, onye na-ahụ maka mgbaka na onye edemede si kwuo, ọtụtụ n'ime ndị ahịa ya nwere usoro n'ozuzu ya. A na-ahụta ọrịa nke nchekasị na ịda mbà n'obi dị nro na ọtụtụ ndị na-eto eto, ma ọ bụrụ na ị jụọ ihe ha na-ejikarị arụ ọrụ, azịza ya na-adị mkpụmkpụ mgbe niile: kama ịga ije na ikuku ọhụrụ, ha na-etinye oge n'azụ ihuenyo, na ezigbo mmekọrịta ha. na-anọchi anya ndị mebere.
Eziokwu ahụ bụ na ndị mmadụ na-etinyekwu oge n'ịntanetị kama ịdị ndụ n'ezie nwere ike itinye aka n'echiche nke ụbụrụ dị ka ihe na-adịghị ahụ anya, nke a gbara alụkwaghịm n'ahụ. Damon Young, n'akwụkwọ ya bụ How to Think About Exercise, na-ede na anyị na-ahụkarị nrụgide anụ ahụ na nke uche dị ka esemokwu. Ọ bụghị n'ihi na anyị nwere obere oge ma ọ bụ ume, kama n'ihi na adị adị anyị kewara ụzọ abụọ. Otú ọ dị, mmega ahụ na-enye anyị ohere ịzụ ma ahụ na uche n'otu oge.
Dị ka ọkà n'akparamàgwà mmadụ bụ Kimberly Wilson si kwuo, e nwekwara ụfọdụ ndị ọkachamara na-achọkarị ịgwọ ahụ na uche iche iche. Dị ka ya si kwuo, ọrụ ahụike uche na-arụ ọrụ n'ụkpụrụ bụ na naanị ihe kwesịrị ịṅa ntị bụ ihe na-eme n'isi mmadụ. Anyị mere ka ụbụrụ dị mma, wee malite ịghọta ahụ dị ka ihe na-akpali ụbụrụ na mbara igwe. Anyị anaghị eche ma ọ bụ jiri ahụ anyị na ụbụrụ anyị kpọrọ ihe dị ka otu akụkụ ahụ. Ma n'eziokwu, enweghi ike inwe nsogbu ahụike, ma ọ bụrụ na ị na-eche naanị banyere otu ma ghara iburu n'uche nke ọzọ.
Dị ka Wybarr Cregan-Reid si kwuo, onye dere akwụkwọ akụkọ: How Running Make Anyị Mmadụ, ọ ga-ewe ọtụtụ oge na ịrụ ọrụ iji mee ka ndị mmadụ kwenye na mmega ahụ bụ n'ezie ụzọ dị irè isi meziwanye ahụike uche mmadụ. Dị ka ya si kwuo, ruo ogologo oge, amaghị banyere ohere dị ukwuu nke mmetụta dị mma nke mmega ahụ nke anụ ahụ na akụkụ uche na-enwe n'etiti ndị mmadụ. Ugbu a ọha na eze na-eji nwayọọ nwayọọ na-amata karị, ebe ọ bụ na ọ na-esi ike otu izu na-agafe na-enweghị data ọhụrụ ma ọ bụ nchọpụta ọhụrụ na-ebipụta na mmekọrịta nke ụfọdụ ụdị mmega ahụ na ahụike uche. Ma ọ ga-ewe oge tupu ọha mmadụ kweta na isi n’ahụ́ ájá anọ ahụ banye n’ikuku ọhụrụ bụ ọgwụgwọ magburu onwe ya maka ọtụtụ ọrịa ọgbara ọhụrụ.
Yabụ kedu ka ị ga-esi mee ka ndị mmadụ kwenye na mmega ahụ nwere ike inwe mmetụta bara uru na psyche? Otu ụzọ nwere ike isi mee nke ndị ọkachamara nwere ike iji bụ ịnye ndị otu mgbatị ahụ ego dị ka ihe mgbakwunye na ọgwụ na ọgwụgwọ. Ikwenye ndị mmadụ ka ha na-ejegharị ugboro ugboro-ịpụ n'èzí n'oge ìhè ehihie, ịnọnyere ndị ọzọ, osisi, na ọdịdị - bụkwa nhọrọ, ma ọ nwere ike ịrụ ọrụ ma ọ bụrụ na ị na-ekwu maka ya ugboro ugboro. A sị ka e kwuwe, o yikarịrị ka ndị mmadụ agaghị achọ ịnọgide na-etinye oge na mgbatị ahụ ma ọ bụrụ na ahụ adịghị ha mma site na ụbọchị mbụ.
N'aka nke ọzọ, maka ndị nọ n'ọnọdụ uche siri ike, atụmatụ ịpụ na njem nwere ike ịda ma ọ dịkarịa ala ihe ọchị. Ndị nọ n'oké nchegbu ma ọ bụ ịda mbà n'obi nwere ike ọ gaghị adịcha njikere ịga mgbatị ahụ naanị ya ma ọ bụ soro ìgwè ndị ha na-amabughị. N'ọnọdụ dị otú ahụ, mmekọrịta ọnụ na ndị enyi, dị ka ịgba ọsọ ma ọ bụ ịgba ígwè, nwere ike inye aka.
Otu ngwọta nwere ike ime bụ mmegharị Parkrun. Ọ bụ atụmatụ efu, nke Paul Sinton-Hewitt chepụtara, nke ndị mmadụ na-agba ọsọ 5 km kwa izu - n'efu, maka onwe ha, na-elekwasịghị anya na onye na-agba ọsọ ọsọ na onye nwere ụdị akpụkpọ ụkwụ. Na 2018, Glasgow Caledonian University duziri ọmụmụ ihe karịrị mmadụ 8000, 89% n'ime ha kwuru na parkrun nwere mmetụta dị mma na ọnọdụ ha na ahụike uche ha.
E nwere atụmatụ ọzọ ezubere iji nyere ndị na-adịghị ike na obodo aka. N'afọ 2012, e hiwere Running Charity na UK iji nyere ndị na-eto eto na-enweghị ebe obibi ma ọ bụ ndị nwere nsogbu, ọtụtụ n'ime ha na-enwe nsogbu ahụike uche. Alex Eagle, bụ́ onye rụpụtara nzukọ a, na-ekwu, sị: “Ọtụtụ n’ime ndị na-eto eto anyị bi n’ebe ndị nọ n’ọgba aghara n’ezie, ha na-enwekarịkwa mmetụta na ha enweghị ike. Ọ na-eme na ha na-etinye mgbalị dị ukwuu n’ịchọ ọrụ ma ọ bụ ebe ha ga-ebi, ma mbọ ha ka bụ ihe efu. Na site n'ịgba ọsọ ma ọ bụ na-emega ahụ, ha nwere ike ịdị ha ka ha na-agbake azụ. Enwere ụdị ikpe ziri ezi na nnwere onwe na ya nke a na-ajụkarị ndị na-enweghị ebe obibi na ọha mmadụ. Mgbe ndị otu anyị na-ebu ụzọ nweta ihe ha chere na ọ gaghị ekwe omume-ụfọdụ ndị na-agba ọsọ 5K maka oge mbụ, ndị ọzọ na-atachi obi dum ultramarathon - echiche ụwa ha na-agbanwe n'ụzọ pụrụ iche. Mgbe ị nwetara ihe olu ime gị chere na ọ gaghị ekwe omume, ọ na-agbanwe otú ị si aghọta onwe gị. "
“Apụghị m ịma ihe mere nchegbu m ji akwụsị ozugbo m kechie akpụkpọ ụkwụ m gaa gbaa ọsọ, ma echere m na ọ bụghị ikwubiga okwu ókè ikwu na ịgba ọsọ zọpụtara ndụ m. Nke kachasị, nke a tụrụ m n'anya n'onwe m," Bella Meki kwubiri.