Ndị ochie kweere na ọ bụ ọdịdị mmadụ imehie ụzọ. Ma nke ahụ dịkwa mma. Ọzọkwa, neuroscientist Henning Beck kwenyesiri ike na ọ bara uru ịhapụ izu okè na ikwe ka onwe gị mehie ebe ọ dị mkpa ịchọta ngwọta ọhụrụ, ịzụlite na ịmepụta.
Kedu onye na-agaghị achọ inwe ụbụrụ zuru oke? Na-arụ ọrụ na-enweghị ntụpọ, nke ọma na n'ụzọ ziri ezi - ọbụlagodi mgbe ọnyà dị elu yana nrụgide dị ukwuu. Ọ dị mma, dị ka supercomputer kacha zie ezie! N'ụzọ dị mwute, ụbụrụ mmadụ anaghị arụ ọrụ nke ọma. Imehie ihe bụ ụkpụrụ bụ́ isi nke otú uche anyị si arụ ọrụ.
Ọkà mmụta ihe ndị dị ndụ na ọkà mmụta akwara ozi bụ́ Henning Beck na-ede, sị: “Olee otú ụbụrụ si eme ka ọ dị mfe? Jụọ otu nwoke n'otu n'ime ahịa ịntanetị kachasị ukwuu nke nwara ịgbalite ọnọdụ ọrụ maka sava afọ abụọ gara aga. O mere obere typo na ahịrị iwu iji mee ka usoro mmezi ahụ rụọ ọrụ. N'ihi ya, akụkụ buru ibu nke sava ndị ahụ dara, na mfu bilitere ruo ọtụtụ narị nde dollar. Naanị n'ihi typo. Na n'agbanyeghị otú anyị siri gbalịsie ike, mmejọ ndị a ga-emecha mee ọzọ. N'ihi na ụbụrụ agaghị enwe ike ikpochapụ ha."
Ọ bụrụ na anyị na-ezere mmejọ na ihe ize ndụ mgbe niile, anyị ga-atụfu ohere iji mee ihe n'atụghị egwu ma nweta nsonaazụ ọhụrụ.
Ọtụtụ ndị mmadụ na-eche na ụbụrụ na-arụ ọrụ n'ụzọ ezi uche dị na ya: site n'ókè A ruo n'ókè B. Ya mere, ọ bụrụ na e nwere mmejọ na njedebe, ọ dị anyị mkpa ịtụle ihe na-ezighị ezi na ọkwa ndị gara aga. N'ikpeazụ, ihe ọ bụla na-eme nwere ihe kpatara ya. Ma nke ahụ abụghị isi ihe - ma ọ dịkarịa ala ọ bụghị na nlele mbụ.
N'ezie, akụkụ ụbụrụ nke na-achịkwa omume ma na-emepụta echiche ọhụrụ na-arụ ọrụ chaotically. Beck na-enye ntụnyere - ha na-asọ mpi dị ka ndị na-ere ahịa n'ahịa ndị ọrụ ugbo. Asọmpi a na-ewere ọnọdụ n'etiti nhọrọ dị iche iche, usoro omume na-ebi na ụbụrụ. Ụfọdụ bara uru na ndị ziri ezi; ndị ọzọ adịghị mkpa kpamkpam ma ọ bụ mehiere.
“Ọ bụrụ na ị gara n’ahịa ndị ọrụ ugbo, ị chọpụtala na mgbe ụfọdụ mgbasa ozi onye na-ere ahịa na-adị mkpa karịa àgwà ngwaahịa ahụ. Ya mere, nke kachasị ụda karịa ngwaahịa kachasị mma nwere ike ịba ụba nke ọma. Ihe ndị yiri ya nwere ike ime na ụbụrụ: ụkpụrụ omume, n'ihi ihe ọ bụla, na-aghọ nke na-achịkwa nke na ọ na-egbochi nhọrọ ndị ọzọ niile, "Beck na-emepụta echiche ahụ.
Mpaghara "mpaghara ndị ọrụ ugbo" dị n'isi anyị ebe a na-atụnyere nhọrọ niile bụ basal ganglia. Mgbe ụfọdụ, otu n'ime ụkpụrụ omume na-esiwanye ike nke na ọ na-ekpuchi ndị ọzọ. Ya mere, "oké olu" mana ọnọdụ na-ezighi ezi na-achịkwa, na-agafe usoro nzacha na ihu cingulate cortex ma na-eduga ná njehie.
Gịnị mere nke a ji eme? Enwere ike inwe ọtụtụ ihe kpatara nke ahụ. Mgbe ụfọdụ, ọ bụ ọnụ ọgụgụ dị ọcha na-eduga n'ụkpụrụ ọchịchị doro anya mana na-ezighi ezi. “Gị onwe gị ezutewo nke a mgbe ị gbalịrị ịkpọ ngwa ngwa ịgbagọ ire. Usoro okwu na-ezighi ezi karịrị nke ziri ezi na basal ganglia gị n'ihi na ọ na-adị mfe ịkpọ ya,” ka Dr. Beck na-ekwu.
Nke a bụ otú ndị na-agbagharị asụsụ si arụ ọrụ na otú e si edozi ụdị echiche anyị: kama ịhazi ihe niile nke ọma, ụbụrụ ga-ekpebi ihe mgbaru ọsọ siri ike, mepụta ọtụtụ nhọrọ dị iche iche maka ime ihe ma gbalịa nyochaa nke kacha mma. Mgbe ụfọdụ ọ na-arụ ọrụ, mgbe ụfọdụ njehie na-apụta. Ma n'ọnọdụ ọ bụla, ụbụrụ na-ahapụ ọnụ ụzọ maka mgbanwe na mmepụta ihe.
Ọ bụrụ na anyị nyochaa ihe na-eme na ụbụrụ mgbe anyị mehiere, anyị nwere ike ịghọta na ọtụtụ akụkụ na-etinye aka na usoro a - basal ganglia, frontal cortex, moto cortex, na ihe ndị ọzọ. Mana otu mpaghara na-efu na ndepụta a: nke na-achịkwa egwu. N'ihi na anyị enweghị egwu e ketara eketa nke ime mmehie.
Ọ dịghị nwatakịrị na-atụ ụjọ ịmalite ikwu okwu n'ihi na ha nwere ike ikwu ihe na-ezighị ezi. Ka anyị na-etolite, a na-akụziri anyị na mmejọ dị njọ, na n'ọtụtụ ọnọdụ, nke a bụ ụzọ ziri ezi. Ma ọ bụrụ na anyị na-agbalị mgbe niile izere mmejọ na ihe ize ndụ, anyị ga-atụfu ohere iji mee ihe n'atụghị egwu ma nweta nsonaazụ ọhụrụ.
Ihe ize ndụ dị na kọmputa ịdị ka mmadụ adịghị ka ihe ize ndụ nke ụmụ mmadụ ịdị ka kọmputa.
Ụbụrụ ga-emepụta ọbụna echiche efu na usoro omume, ya mere enwere ihe ize ndụ mgbe niile na anyị ga-eme ihe na-ezighị ezi wee daa. N'ezie, ọ bụghị mmejọ niile dị mma. Ọ bụrụ na anyị na-anya ụgbọ ala, anyị ga-agbaso iwu nke okporo ụzọ, na ọnụ ahịa mmejọ dị elu. Ma ọ bụrụ na anyị chọrọ imepụta igwe ọhụrụ, anyị ga-anwa anwa chee echiche n'ụzọ ọ na-adịtụbeghị onye ọ bụla - n'amaghị ma ọ bụrụ na anyị ga-aga nke ọma. Na nnọọ ihe ọhụrụ ga-eme ma ọ bụ a ga-emepụtapụtara ma ọ bụrụ na anyị na mgbe nip njehie na nwa osisi.
"Onye ọ bụla nke na-achọsi ike maka ụbụrụ "zuru okè" aghaghị ịghọta na ụbụrụ dị otú ahụ na-emegide ọganihu, na-enweghị ike ime mgbanwe na igwe nwere ike dochie ya. Kama ịgbalịsi ike ime ka anyị zuo okè, anyị kwesịrị iji ikike anyị nwere ime mmehie kpọrọ ihe,” ka Henning Beck na-ekwu.
Ụwa kachasị mma bụ njedebe ọganihu. A sị ka e kwuwe, ọ bụrụ na ihe niile zuru oke, olee ebe anyị ga-aga ọzọ? Ikekwe nke a bụ ihe Konrad Zuse, bụ́ onye Germany bụ́ onye mepụtara kọmpụta mbụ a pụrụ ime ihe, bu n’uche mgbe o kwuru, sị: “Ihe ize ndụ dị n’iji kọmputa eme ka ndị mmadụ dị ka ihe ize ndụ nke ndị mmadụ ịdị ka kọmputa.”
Banyere onye edemede: Henning Beck bụ biochemist na neuroscientist.