Nha nhata a na-apụta ìhè n'ịdị mfe ya na ọdachi, ruo n'ókè ụfọdụ ọbụna mbibi. Usoro a dị ka nke a:
Ọchịchọ na-enweghị njedebe maka Ezi X Uto na-enweghị nkwụsị nke ohere nke ọha mmadụ
= Ọdachi nke gburugburu ebe obibi.
Esemokwu na-enweghị isi na-ebilite: kedu ka nke a ga-esi bụrụ? A sị ka e kwuwe, ọha mmadụ na-erute ọkwa ọhụrụ nke mmepe, na echiche mmadụ bụ iji meziwanye ndụ ma na-echekwa ụwa gbara anyị gburugburu? Ma ihe si na ngụkọ ahụ pụta bụ ihe a na-apụghị izere ezere - ọdachi gburugburu ebe obibi zuru ụwa ọnụ dị na njedebe nke okporo ụzọ. Onye nwere ike na-arụ ụka ruo ogologo oge banyere onye dere echiche a, ntụkwasị obi ya na mkpa ya. Ị pụkwara ịtụle otu ihe atụ doro anya sitere n'akụkọ ihe mere eme.
O mere kpọmkwem afọ 500 gara aga.
1517. Febụwarị. Onye Spen nwere obi ike Francisco Hernandez de Cordoba, onye isi otu obere ụgbọ mmiri 3, na otu ndị ikom ahụ na-achọsi ike, na-aga Bahamas dị omimi. Ebumnuche ya bụ ọkọlọtọ maka oge ahụ - ịnakọta ndị ohu n'àgwàetiti ndị ahụ ma ree ha n'ahịa ohu. Ma n'ebe dị nso na Bahamas, ụgbọ mmiri ya na-esi n'okporo ụzọ ahụ pụọ wee gaa n'ala ndị a na-ejighị n'aka. N'ebe a, ndị mmeri na-ezute mmepeanya na-enweghị atụ karịa n'àgwàetiti ndị dị n'akụkụ.
Ya mere, ndị Europe maara ndị Maya ukwu.
"Ndị na-eme nchọpụta nke Ụwa Ọhụrụ" wetara agha na ọrịa ndị dịpụrụ adịpụ ebe a, bụ ndị mezuru ọdịda nke otu n'ime mmepeanya kachasị omimi n'ụwa. Taa, anyị maara na ndị Maya enweelarị ọdịda miri emi n'oge ndị Spen rutere. Ndị meriri emeri tụrụ ụjọ mgbe ha meghere nnukwu obodo na ụlọ arụsị ndị mara mma. Ndị agha oge ochie enweghị ike iche n'echiche otú ndị bi n'ime ọhịa si bụrụ ndị nwe ụlọ ndị dị otú ahụ, nke na-enweghị ihe analogues na ụwa ndị ọzọ.
Ugbu a ndị ọkà mmụta sayensị na-arụrịta ụka ma na-etinye echiche ọhụrụ banyere ọnwụ nke ndị India nke Yucatan Peninsula. Ma otu n'ime ha nwere ihe kachasị mkpa maka ịdị adị - nke a bụ echiche nke ọdachi nke gburugburu ebe obibi.
Ndị Maya nwere sayensị na ụlọ ọrụ mepere emepe nke ukwuu. Usoro nchịkwa dị elu karịa nke dị n'oge ahụ na Europe (na mmalite nke njedebe nke mmepeanya malitere na narị afọ nke XNUMX). Mana ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ ji nke nta nke nta mụbaa ma n'otu oge enwere ndakpọ na nguzozi n'etiti mmadụ na okike. Ala ndị na-eme nri tọgbọrọ n'efu, okwu banyere inye mmiri ọñụñụ wee ka njọ. Na mgbakwunye, oke ụkọ mmiri ozuzo dakwasịrị steeti ahụ na mberede, nke mere ka ndị mmadụ pụọ n'obodo ahụ banye n'ime ọhịa na ime obodo.
Ndị Maya nwụrụ na 100 afọ ma hapụ ha ka ha bie akụkọ ihe mere eme ha n'ime ọhịa, na-agbada ruo n'oge mbụ nke mmepe. Ihe nlereanya ha kwesịrị ịnọgide na-egosi na mmadụ dabere n'okike. Anyị agaghị ekwe ka anyị nwetụ ịdị ukwuu nke anyị ma ọ bụrụ na anyị achọghị ịlaghachi n'ọgba ọzọ.
Ọnwa Itolu 17, 1943. N'ụbọchị a, a malitere ọrụ Manhattan Project nke mere ka mmadụ nweta ngwá agha nuklia. Ihe mere e ji rụọ ọrụ ndị a bụ akwụkwọ ozi Einstein dere n’August 2, 1939, o degaara Onye isi ala US Roosevelt, bụ́ nke o dọọrọ uche ndị ọchịchị ná mmepe nke usoro ihe omume nuklia na Nazi Germany. Mgbe e mesịrị, n'ime ihe ndekọ ya, nnukwu ọkà mmụta physics dere:
“Ikekọrịta m n'ịmepụta bọmbụ nuklia bụ otu ihe. M bịanyere aka n'akwụkwọ ozi nye Onye isi ala Roosevelt na-ekwusi ike na ọ dị mkpa ịnwale nnwale n'ọ̀tụ̀tụ̀ buru ibu iji mụọ ohere nke ịrụ ogbunigwe nuklia. Amaara m nke ọma ihe egwu dị n'ahụ mmadụ nke ihe ịga nke ọma nke ihe omume a pụtara. Otú ọ dị, ohere na Nazi Germany nwere ike na-arụ ọrụ na otu nsogbu ahụ na olileanya nke ịga nke ọma mere ka m kpebie ime nzọụkwụ a. Enweghị m nhọrọ ọzọ, ọ bụ ezie na m na-abụkarị onye na-akwado udo.”
Ya mere, na ezi ọchịchọ imeri ihe ọjọọ na-agbasa n'ụwa nile n'ụdị Nazism na militarism, ndị kasị ukwuu uche nke sayensị gbakọtara na kere kasị egwu ngwá agha na akụkọ ihe mere eme nke ihe a kpọrọ mmadụ. Mgbe July 16, 1945 gasịrị, ụwa malitere akụkụ ọhụrụ nke ụzọ ya - ihe mgbawa na-aga nke ọma mere n'ọzara na New Mexico. N’ịbụ onye nwere afọ ojuju maka mmeri sayensị, Oppenheimer, bụ́ onye na-ahụ maka ọrụ ahụ, gwara ọchịagha ahụ, sị: “Ugbu a agha ahụ agwụla.” Onye nnọchiteanya nke ndị agha ahụ zara, sị: "Naanị ihe fọdụrụ bụ ịtụba bọmbụ 2 na Japan."
Oppenheimer ji ndụ ya niile na-alụ ọgụ maka mgbasawanye nke ngwa agha ya. N’oge ndị nwere ahụmahụ siri ike, ọ “rịọ ka ebipụ aka ya, n’ihi ihe o ji ha kee.” Mana ọ gafeela. Usoro na-arụ ọrụ.
Iji ngwa agha nuklia na ndọrọ ndọrọ ọchịchị ụwa na-etinye mmepeanya anyị na njedebe ịdị adị kwa afọ. Na nke a bụ naanị otu, ihe atụ kachasị dị egwu na nke a na-ahụ anya nke mbibi onwe onye nke ọha mmadụ.
N'etiti 50s. Na narị afọ nke XNUMX, atom ahụ ghọrọ "udo" - ụlọ ọrụ nuklia mbụ nke ụwa, Obninsk, malitere inye ike. N'ihi mmepe nke ọzọ - Chernobyl na Fukushima. Mmepe nke sayensị ewetala ọrụ mmadụ n'ime usoro nnwale siri ike.
Na ezi ọchịchọ ime ụwa ka ọ bụrụ ebe ka mma, imeri ihe ọjọọ na, site n'enyemaka nke sayensị, iji mee nzọụkwụ ọzọ na mmepe nke mmepeanya, ọha mmadụ na-emepụta ngwá agha na-ebibi ihe. Ma eleghị anya, ndị Maya nwụrụ n'otu ụzọ ahụ, na-eke "ihe" maka ọdịmma nkịtị, ma n'eziokwu, mere ka njedebe ha dị ngwa ngwa.
Ọdịmma nke ndị Maya na-egosipụta izi ezi nke usoro ahụ. Ọganihu nke obodo anyị - na ọ bara uru ịmara ya - na-aga n'ụzọ yiri nke ahụ.
Enwere ụzọ ọpụpụ?
Ajụjụ a ka ghere oghe.
Usoro na-eme ka ị chee. Wepụta oge gị - gụọ n'ime ihe mejupụtara ya ma nwee ekele maka eziokwu na-atụ egwu nke mgbako. N'ịmatara mbụ, nhata na-adaba na mbibi. Mmata bụ nzọụkwụ mbụ na mgbake. Kedu ihe a ga-eme iji gbochie ọdịda mmepeanya?..