Ị̀ chọpụtala na gị ma ọ bụ ndị ị hụrụ n'anya na-arịa ọrịa mgbe ụfọdụ, na-enwechaghị oge iji gaa ezumike a tụrụ anya ya ogologo oge mgbe ị rụchara ọrụ ike gwụrụ? Ma ọtụtụ oge na mgbalị e nọrọ na-emecha niile ọrụ na oge tupu ememe ... Ma nke a adịghị eme bụchaghị na oyi: okpomọkụ ememe, njem na osimiri na ọbụna obere izu ụka mgbe ọrụ nwere ike emebi site oyi.
Ọrịa a nwere ọbụna aha - ọrịa ezumike (ọrịa ntụrụndụ). Onye ọkà n'akparamàgwà mmadụ Dutch Ed Wingerhots, bụ onye chepụtara okwu ahụ, kwetara na a ka edebeghị ọrịa ahụ na akwụkwọ ahụike; Otú ọ dị, ọtụtụ ndị maara n'ụzọ siri ike ihe ọ dị ka ịrịa ọrịa na ezumike, ozugbo ị rụchara ọrụ. Ya mere, ọ bụ n'ezie mkpagbu juru ebe niile?
Ọ nweghị usoro ọmụmụ e mere iji chọpụta ma ndị mmadụ nwere ike ịrịa ọrịa na ezumike karịa ndụ kwa ụbọchị, mana Wingerhots jụrụ ihe karịrị mmadụ 1800 ma ọ bụrụ na ha achọpụtala ọrịa ezumike. Ha nyere naanị ntakịrị ihe karịa azịza dị mma - na ọ bụ ezie na pasent a dị ntakịrị, enwere nkọwa physiological maka ihe ha chere? Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọkara nke ndị sonyere na ya, kọwara nke a site na mgbanwe site na ọrụ gaa ezumike. Enwere otutu echiche na nke a.
Nke mbụ, mgbe anyị mechara nweta ohere iji zuru ike, homonụ na-akpata nchekasị nke na-enyere anyị aka ịrụ ọrụ ahụ adịghị mma, na-ahapụ ahụ ka ọ na-ebute ọrịa. Adrenaline na-enyere aka ịnagide nchekasị, ọ na-emekwa ka usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ sie ike, na-enyere aka ịlụso ọrịa ọgụ ma mee ka ahụ dị anyị mma. Ọzọkwa, n'oge nrụgide, a na-emepụta hormone cortisol, nke na-enyere aka ịlụso ya ọgụ, ma na-efunahụ usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ. Ihe a niile na-ada ka ihe ezi uche dị na ya, ọkachasị ma ọ bụrụ na mgbanwe site na nrụgide gaa na ntụrụndụ na-apụta na mberede, mana emebeghị nyocha zuru oke iji kwado echiche a.
Ọzọ, ewepụla na ndị mmadụ na-arịa ọrịa tupu ha aga ezumike. Ha na-arụsi ọrụ ike ma na-elekwasị anya na ebumnuche ha nke na ha anaghị achọpụta ọrịa ahụ ruo mgbe ha nwere ohere iji zuru ike na ezumike.
Obi abụọ adịghị ya, otú anyị si enyocha mgbaàmà anyị na-adaberekwa n'otú anyị si arụsi ọrụ ike n'oge mmalite nke ọrịa ahụ. Ọkà mmụta n'akparamàgwà mmadụ bụ James Pennebaker chọpụtara na ka obere ihe na-eme gburugburu mmadụ, otú ahụ ka ọ na-enwe mmetụta nke mgbaàmà ahụ.
Pennebaker jidere . O gosiri otu ụmụ akwụkwọ ihe nkiri na sekọnd 30 ọ bụla ọ na-agwa ha ka ha gosi otú ihe omume ahụ si adọrọ mmasị. O gosiziri otu ụmụ akwụkwọ ọzọ otu ihe nkiri ahụ wee lelee ugboro ole ha na-asụ. Ihe na-adọrọ mmasị karị na ihe nkiri ahụ bụ, otú ahụ ka ha na-asụ obere. N'oge ihe omume na-agwụ ike, ọ dị ka ha na-echeta akpịrị akpịrị wee malite ụkwara ugboro ugboro. Otú ọ dị, ọ bụ ezie na o yikarịrị ka ị ga-ahụ ihe mgbaàmà nke ọrịa mgbe ọ na-enweghị ihe ọ bụla ga-adọpụ uche gị, o doro anya na ị ga-ahụ isi ọwụwa na imi na-agba agba, n'agbanyeghị otú imikpu gị n'ọrụ.
Echiche dị iche iche kpamkpam bụ na ọrịa ahụ na-emeri anyị ọ bụghị n'ihi nrụgide ọrụ, kama kpọmkwem na usoro ezumike. Njem na-atọ ụtọ, mana ọ na-agwụ ike mgbe niile. Ma ọ bụrụ na ị nọ, sịnụ, na-efe n'ụgbọelu, ka ị nọ na ya, ka o yikarịrị ka ị ga-ebute nje ahụ. Ná nkezi, ndị mmadụ na-enweta oyi 2-3 kwa afọ, na ndabere nke ndị nchọpụta kwenyere na ohere nke ịnweta oyi n'ihi otu ụgbọ elu kwesịrị ịbụ 1% maka okenye. Mana mgbe a nyochara otu ndị mmadụ otu izu ka ha si San Francisco Bay fega Denver, ọ bịara bụrụ na 20% n'ime ha malitere oyi. Ọ bụrụ na ọnụọgụ ọrịa a nọgidere n'afọ niile, anyị ga-atụ anya ihe karịrị oyi 56 kwa afọ.
A na-ata ụta maka njem ụgbọ elu maka ịbawanye ohere nke ibute nje a, mana nke ahụ adịghị mkpa n'ọmụmụ ihe a. Ndị nchọpụta achọpụtala ihe ọzọ kpatara ya: n'ụgbọelu, ị nọ n'ime oghere mechiri emechi na ọtụtụ ndị nwere ike ịnwe nje na ahụ ha, enwerekwa oke iru mmiri. Ha chere na ikuku kpọrọ nkụ nke dị n’ụgbọelu nwere ike ime ka imi nke na-ejide nje virus na nje bacteria dị n’imi anyị na-aba ụba nke ukwuu, na-eme ka ahụ́ na-esiri anyị ike ibunye ya n’akpịrị ma banye n’ime afọ ịgbaji.
Wingerhots na-emeghekwa maka nkọwa ndị ọzọ maka ihe kpatara ndị mmadụ ji arịa ọrịa na ezumike. E nwere ọbụna echiche na nke a bụ nzaghachi nke ahụ ma ọ bụrụ na mmadụ adịghị amasị ezumike ma nwee mmetụta na-adịghị mma site na ya. Mana enweghi nyocha na mpaghara a na-eme ka ọ ghara ikwe omume ịwepụta otu nkọwa site na ndị ọzọ, ya mere ngwakọta nke ihe nwekwara ike ịghọ ihe kpatara ọrịa ahụ.
Ozi ọma ahụ bụ na ọrịa ezumike anaghị emekarị mgbe ahụ. Ihe ọzọkwa bụ na ka anyị na-aka nká, usoro ahụ́ anyị ji alụso ọrịa ọgụ na-enwekwu oge iji mepụta ọgwụ mgbochi ọrịa, oyi na-atụ na-abịakwa na-eleta ahụ́ anyị obere oge, ma ànyị nọ ezumike ma ọ bụ na anyị agaghị.