Okwu banyere agwaetiti na-emikpu adịla anya dị ka ụzọ isi kọwaa ihe egwu ga-eme n'ọdịnihu chere obere steeti agwaetiti ihu. Ma nke bụ́ eziokwu bụ na taa iyi egwu ndị a adịlarị adị irè. Ọtụtụ steeti ndị dị n'agwaetiti ekpebiela iweghachite amụma ndozigharị na mbata na-adịghị amasị na mbụ n'ihi mgbanwe ihu igwe.
Nke a bụ akụkọ banyere Christmas Island ma ọ bụ Kiribati, nke dị n'etiti oke osimiri Pacific - coral atoll kasị ukwuu n'ụwa. Ilebakwu anya n’akụkọ ihe mere eme nke àgwàetiti a na-eme ka a ghọtakwuo nsogbu ndị bi n’ebe ndị yiri ya gburugburu ụwa na-enwe nakwa na ezughị okè nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị mba ụwa ugbu a.
Kiribati nwere oge gara aga nke ọchịchị Briten na nyocha nuklia. Ha nwetara nnwere onwe site na United Kingdom na July 12, 1979, mgbe e guzobere Republic of Kiribati ka ọ na-achị otu agwaetiti 33 dị n'akụkụ abụọ nke equator na mpaghara ahụ. Ugbu a ihe iyi egwu ọzọ pụtara na mbara igwe.
N'ịbụ nke ebulighị ihe karịrị mita abụọ n'elu ọkwa oke osimiri n'ogo kachasị elu, Kiribati bụ otu n'ime àgwàetiti ndị nwere mmetụta ihu igwe na mbara ala. Ọ dị n'etiti ụwa, ma ọtụtụ ndị mmadụ enweghị ike ịmata ya nke ọma na maapụ, ha amachaghịkwa banyere ọdịbendị na ọdịnala bara ụba nke ndị a.
Omenala a nwere ike ịpụ n'anya. Otu n'ime njem asaa na-aga Kiribati, ma n'etiti agwaetiti ma ọ bụ na mba ụwa, bụ mgbanwe gburugburu ebe obibi na-ebute. Na akụkọ UN nke 2016 gosiri na ọkara nke ezinụlọ emetụtalarị n'ihi mmụba nke oke osimiri na Kiribati. Oke oke osimiri na-abawanye na-ebutekwa nsogbu na nchekwa nke mkpofu nuklia na steeti obere agwaetiti, ihe fọdụrụ n'oge ndị ọchịchị.
Ndị a chụpụrụ na-aghọ ndị gbara ọsọ ndụ n'ihi mgbanwe ihu igwe: ndị a manyere ịhapụ ụlọ ha n'ihi mmetụta nke ihe omume ihu igwe siri ike ma laghachi na ndụ nkịtị n'ebe ndị ọzọ, na-efunahụ omenala ha, obodo na ime mkpebi.
Nsogbu a ga-akawanye njọ. Mmụba oké ifufe na ihe omume ihu igwe achụpụla nkezi nke nde mmadụ 24,1 kwa afọ n'ụwa nile kemgbe 2008, na World Bank na-eme atụmatụ na nde mmadụ 143 ọzọ ga-agbapụ site na 2050 na mpaghara atọ: Sub-Saharan Africa, South Asia na Latin America.
N'ihe banyere Kiribati, e mewo ụzọ dị iche iche iji nyere ndị bi n'àgwàetiti ahụ aka. Dịka ọmụmaatụ, Gọọmenti nke Kiribati na-emejuputa mmemme Migration with Dignity iji mepụta ndị ọrụ nwere nkà nke nwere ike ịchọta ezigbo ọrụ ná mba ọzọ. Gọọmenti zụtakwara 2014 acres nke ala na Fiji na 6 iji gbalịa hụ na nchekwa nri dị ka gburugburu ebe obibi na-agbanwe.
New Zealand kwadoro ohere ịgba chaa chaa kwa afọ nke a na-akpọ "Pacific Ballot". Emebere lọtrị a iji nyere ụmụ amaala Kiribati 75 aka ibi na New Zealand kwa afọ. Agbanyeghị, a na-akọ na anaghị enweta oke oke. Ọ bụ ihe kwere nghọta na ndị mmadụ achọghị ịhapụ ụlọ ha, ezinụlọ na ndụ ha.
Ka ọ dị ugbu a, World Bank na UN na-arụ ụka na Australia na New Zealand kwesịrị imeziwanye mmegharị nke ndị ọrụ oge oge ma kwe ka ndị obodo Kiribati na-akwaga mba ọzọ n'ihi mmetụta nke mgbanwe ihu igwe. Otú ọ dị, ọrụ nke oge a na-emekarị adịghị enye atụmanya dị ukwuu maka ndụ ka mma.
Ọ bụ ezie na ndọrọ ndọrọ ọchịchị mba ụwa nwere ezi ebumnobi lekwasịrị anya n'ụzọ dị ukwuu n'ịkwagharị kama inye ikike ime mgbanwe na nkwado ogologo oge, nhọrọ ndị a ka na-enyeghị ndị Kiribati ezi mkpebi onwe onye. Ha na-achọkarị ịbara ndị mmadụ mma site n'ịbelata ibuga ha n'ime atụmatụ ọrụ.
Ọ pụtakwara na ọrụ mpaghara bara uru dị ka ọdụ ụgbọ elu ọhụrụ, mmemme ụlọ na-adịgide adịgide na atụmatụ njem nlegharị anya mmiri ọhụrụ nwere ike ịmaliteghachi n'oge na-adịghị anya. Iji hụ na mbugharị anaghị aghọ ihe dị mkpa, a chọrọ atụmatụ ezi uche dị na ya maka iweghachi na ichekwa ala n'agwaetiti ahụ.
Na-agba ume ịkwaga ndị mmadụ bụ, n'ezie, nhọrọ kacha nta. Ma anyị ekwesịghị ịdaba n’ọnyà nke iche na nke a bụ nanị ụzọ mgbapụ. Anyị ekwesịghị ikwe ka àgwàetiti a mikpuo.
Nke a abụghị naanị nsogbu mmadụ - ịhapụ àgwàetiti a n'oké osimiri ga-emecha mee ka njedebe zuru ụwa ọnụ nke ụdị nnụnụ na-adịghị ahụ n'ebe ọzọ n'ụwa, dị ka Bokikokiko warbler. Obere steeti ndị ọzọ dị n'agwaetiti ndị ọzọ na-eyi egwu n'ihi oke oke osimiri na-arị elu na-anabatakwa ụdị anụmanụ ndị nọ n'ihe ize ndụ.
Enyemaka mba ụwa nwere ike dozie ọtụtụ nsogbu n'ọdịnihu ma chekwaa ebe a dị ịtụnanya ma mara mma maka ndị mmadụ, anụmanụ na osisi ndị na-abụghị ndị mmadụ, mana enweghị nkwado sitere na mba ndị bara ọgaranya na-eme ka o siere ndị bi na steeti obere agwaetiti ike ịtụle nhọrọ ndị dị otú ahụ. Emebere agwaetiti artificial na Dubai - gịnị kpatara na ọ bụghị? Enwere ọtụtụ nhọrọ ndị ọzọ dị ka nkwado ụlọ akụ na teknụzụ iweghachi ala. Nhọrọ ndị dị otú ahụ nwere ike ichebe ala nna nke Kiribati ma n'otu oge ahụ na-abawanye nkwụsi ike nke ebe ndị a, ma ọ bụrụ na enyemaka mba ụwa dị ngwa ngwa ma na-agbanwe agbanwe site na mba ndị kpatara nsogbu ihu igwe a.
N'oge edere nke 1951 UN Refugee Convention, ọ nweghị nkọwa mba ụwa nabatara maka "ndị gbara ọsọ ndụ ihu igwe". Nke a na-emepụta oghere nchebe, n'ihi na mmebi gburugburu ebe obibi adịghị eru eru dị ka "mkpagbu". Nke a bụ n'agbanyeghị na mgbanwe ihu igwe na-ebute nke ukwuu site na omume nke mba ndị mepere emepe na nleghara anya ha na-emeso mmetụta ọjọọ ya.
Mgbakọ UN Climate Action Summit na Septemba 23, 2019 nwere ike ịmalite ilebara ụfọdụ n'ime okwu ndị a. Mana maka ọtụtụ nde mmadụ bi n'ebe mgbanwe ihu igwe na-eyi egwu, okwu a bụ ikpe ziri ezi gburugburu ebe obibi na ihu igwe. Ajụjụ a ekwesịghị ịbụ naanị ma a na-eleba anya n'ihe egwu nke mgbanwe ihu igwe, kamakwa ihe kpatara ndị na-achọ ịnọgide na-ebi na obere agwaetiti na-enwekarị ihe onwunwe ma ọ bụ nnwere onwe iji dozie mgbanwe ihu igwe na nsogbu ndị ọzọ zuru ụwa ọnụ.