Dementia bụ otu n'ime nsogbu kachasị njọ n'ụwa. Ọ bụ ihe mbụ na-akpata ọnwụ na England na Wales na nke ise n'ụwa niile. Na United States, ọrịa Alzheimer, nke Center for Disease Control kọwara dị ka “ụdị mgbaka na-egbu egbu,” bụ nke isii na-ebute ọnwụ. Dị ka WHO si kwuo, na 2015 enwere ihe karịrị nde mmadụ 46 nwere nkwarụ n'ụwa nile, na 2016 ọnụ ọgụgụ a ruru nde 50. A na-atụ anya na ọnụ ọgụgụ a ga-eru nde 2050 site na 131,5.
Site na Latin asụsụ "dementia" ka a sụgharịrị ịbụ "ara". Mmadụ, ruo n'ókè ụfọdụ ma ọ bụ ọzọ, na-efunahụ ihe ọmụma ọ nwetaburu na nkà bara uru, ma na-enwekwa nnukwu ihe isi ike n'inweta ndị ọhụrụ. N'ebe ndị nkịtị nọ, a na-akpọ dementia "ịra ara." Dementia na-esonyekwa na mmebi nke echiche nkịtị, enweghị ike ịme atụmatụ ndị ziri ezi maka ndị ọzọ, mgbanwe onwe onye, mmejọ mmekọrịta ọha na eze na ezinụlọ na n'ebe ọrụ, na ndị ọzọ.
Ikuku anyị na-eku ume nwere ike inwe mmetụta na-adịte aka na ụbụrụ anyị nke na-emecha mee ka ọ daa mbà n'obi. N'ime nnyocha ọhụrụ e bipụtara n'akwụkwọ akụkọ BMJ Open, ndị nchọpụta nyochara ọnụ ọgụgụ nchọpụta dementia na ndị okenye na ọkwa mmetọ ikuku na London. Akụkọ ikpeazụ, nke na-enyochakwa ihe ndị ọzọ dị ka mkpọtụ, ịṅụ sịga na ọrịa shuga, bụ nzọụkwụ ọzọ iji ghọta njikọ dị n'etiti mmetọ gburugburu ebe obibi na mmepe nke ọrịa neurocognitive.
"Ọ bụ ezie na ekwesịrị iji nlezianya lelee nchoputa ahụ, ọmụmụ ihe ahụ bụ ihe mgbakwunye dị mkpa na ihe akaebe na-eto eto maka njikọ dị n'etiti mmetọ okporo ụzọ na dementia ma kwesị ịkwado nyocha ọzọ iji gosi ya," ka onye edemede na-ede akwụkwọ na ọrịa na-efe efe na St George's University London kwuru. , Ian Carey. .
Ndị ọkà mmụta sayensị kwenyere na nsonaazụ nke ikuku emetọghị nwere ike ọ bụghị naanị ụkwara, imi imi na nsogbu ndị ọzọ na-adịghị egbu egbu. Ha ejikọtalarị mmetọ na oke ihe ize ndụ nke ọrịa obi na ọrịa strok. Ihe mmetọ kacha dị ize ndụ bụ obere irighiri ihe (ugboro 30 pere mpe karịa ntutu mmadụ) mara dị ka PM2.5. Ihe ndị a gụnyere ngwakọta nke uzuzu, ntụ, soot, sulfates na nitrates. N'ozuzu, ihe niile a na-ahapụ n'ime ikuku mgbe ọ bụla ị na-abanye n'azụ ụgbọ ala.
Iji chọpụta ma ọ nwere ike imebi ụbụrụ, Carey na ndị otu ya nyochara ndekọ ahụike nke ndị ọrịa 131 dị afọ 000 ruo 50 n'etiti 79 na 2005. Na Jenụwarị 2013, ọ dịghị onye ọ bụla n'ime ndị sonyere nwere akụkọ ihe mere eme nke dementia. Ndị nchọpụta ahụ wee nyochaa ole ndị ọrịa nwere nkwarụ n'oge ọmụmụ ihe. Mgbe nke ahụ gasị, ndị nyocha ahụ kpebiri na nkezi mkpokọta afọ nke PM2005 na 2.5. Ha nyochakwara oke okporo ụzọ, ịdị nso n'okporo ụzọ ndị bụ isi, na ọkwa mkpọtụ n'abalị.
Mgbe achọpụtachara ihe ndị ọzọ dị ka ise siga, ọrịa shuga, afọ, na agbụrụ agbụrụ, Carey na ndị otu ya chọpụtara na ndị ọrịa bi na mpaghara nwere PM2.5 kachasị elu. ihe ize ndụ nke ịmalite ịda mbà n'obi dị 40% karịakarịa ndị bi n'ógbè ndị nwere obere mkpokọta nke ihe ndị a na ikuku. Ozugbo ndị nchọpụta nyochara data ahụ, ha chọpụtara na mkpakọrịta ahụ bụ naanị otu ụdị nkwarụ: ọrịa Alzheimer.
“Obi dị m ụtọ nke ukwuu na anyị na-amalite ịhụ ọmụmụ ihe dị otú a,” ka ọkà mmụta ọrịa na-efe efe na Mahadum George Washington, Melinda Power na-ekwu. "Echere m na nke a bara uru karịsịa n'ihi na ọmụmụ ihe na-eburu n'uche ọkwa mkpọtụ n'abalị."
N'ebe mmetọ dị, a na-enwekarị mkpọtụ. Nke a na-eduga ndị na-ahụ maka ọrịa na-efe efe na-ajụ ma mmetọ ọ na-emetụta ụbụrụ n'ezie yana ma ọ bụ ihe kpatara ikpughe ogologo oge n'oké mkpọtụ dị ka okporo ụzọ. Ikekwe ndị nọ n'ebe ndị na-eme mkpọtụ na-ehi obere ụra ma ọ bụ na-enwekwu nrụgide kwa ụbọchị. Ọmụmụ ihe a tụlere ọkwa mkpọtụ n'abalị (mgbe ndị mmadụ nọlarị n'ụlọ) wee chọpụta na mkpọtụ enweghị mmetụta na mmalite nke mgbaka.
Dị ka onye na-ahụ maka ọrịa na-efe efe na Mahadum Boston bụ Jennifer Weve si kwuo, iji akwụkwọ ndekọ ahụike na-achọpụta ọrịa mgbaka bụ otu n'ime oke oke na nyocha. Ihe data ndị a nwere ike ịbụ ihe a na-apụghị ịdabere na ya ma nwee ike igosipụta naanị mgbaka achọpụtara ọ bụghị ikpe niile. O yikarịrị ka ndị bi n'ebe ndị emetọruru emetọ na-enwekarị ọrịa strok na ọrịa obi, ya mere na-agakarị ndị dọkịta na-achọpụta ọrịa mgbaka na ha.
A ka amabeghị kpọmkwem otú mmetọ ikuku nwere ike isi mebie ụbụrụ, ma e nwere echiche abụọ na-arụ ọrụ. Nke mbụ, mmetọ ikuku na-emetụta vasculature nke ụbụrụ.
"Ihe na-adịghị mma maka obi gị na-adịkarị njọ maka ụbụrụ gị"Ike kwuru.
Ikekwe nke a bụ otú mmetọ si emetụta ọrụ ụbụrụ na obi. Ozizi ọzọ bụ na ndị na-emetọ ihe na-abanye n'ụbụrụ site na irighiri akwara ma na-ebute mbufụt na nrụgide oxidative ozugbo na anụ ahụ.
N'agbanyeghị njedebe nke ihe ọmụmụ a na ihe ndị yiri ya, ụdị nchọpụta a dị ezigbo mkpa, karịsịa na mpaghara ebe ọ na-enweghị ọgwụ ndị nwere ike ịgwọ ọrịa ahụ. Ọ bụrụ na ndị ọkà mmụta sayensị nwere ike gosipụta njikọ a nke ọma, mgbe ahụ enwere ike ibelata mgbaka site na imeziwanye ogo ikuku.
Wev na-adọ aka ná ntị, sị: “Anyị agaghị enwe ike iwepụ ọrịa nhụsianya kpam kpam. "Ma anyị nwere ike ma ọ dịkarịa ala gbanwee ọnụọgụgụ ahụ ntakịrị."