Nchịkọta dị nkenke na isi ihe.
Tupu mgbanwe mmepụta ihe. A na-eri anụ obere ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ebe niile (tụnyere ụkpụrụ nke taa). 1900-1960 Iri anụ ebilila nke ukwuu na West ka njem na friji na-adịwanye mfe 1971 - Mbipụta nke Diet for a Small Planet nke Francis Moore Lappe malitere ije ndị anaghị eri anụ na US, mana ọ dị mwute ikwu na ọ na-egosi akụkọ ifo na ndị anaghị eri anụ kwesịrị "ịkọkọta" protein iji nweta "protein" zuru ezu. 1975 - Mbipụta nke nnwere onwe anụmanụ site n'aka prọfesọ ụkpụrụ omume Australia Peter Singer na-enye mkpali na ọmụmụ nke ikike ụmụ anụmanụ na United States na ntọala nke otu PETA, ndị na-akwadosi ike nke nri anụ anaghị eri anụ. Ọgwụgwụ nke 1970 - Akwụkwọ akụkọ Vegetarian Times malitere ibipụta ya. 1983 - Akwụkwọ nke mbụ na veganism bụ onye dibia bekee nke ọdịda anyanwụ, Dr. John McDougall, The McDougall Plan bipụtara. 1987 Nri John Robbins maka New America kpaliri mmegharị vegan na US. Mmegharị vegan alọghachila. 1990-e Ihe akaebe ahụike nke uru nke nri onye anaghị eri anụ na-aghọ ebe niile. Ndị otu American Dietetic Association kwadoro nri anụ anaghị eri anụ n'ụzọ eze, na akwụkwọ ndị dọkịta a ma ama na-akwado nri anụ anaghị eri anụ dị obere ma ọ bụ nri vegan dị nso (dịka, Mmemme McDougall na Mmemme Ọrịa Obi Dr. Dean Ornish). Gọọmenti United States na-emesị dochie ndị na-akaghị arụ ọrụ na anụ na mmiri ara ehi na-akwado otu nri anọ na pyramid nri ọhụrụ nke na-egosi na nri mmadụ kwesịrị ịdabere na ọka, akwụkwọ nri, agwa na mkpụrụ osisi.
Tupu ọdịdị nke ederede ederede.
Ahịhịa anaghị eri anụ gbanyere mkpọrọgwụ n'oge dị anya tupu isi mmalite ederede pụta. Ọtụtụ ndị ọkà mmụta banyere mmadụ kwenyere na ndị oge ochie na-erikarị nri osisi, bụ ndị na-achịkọta karịa ndị dinta. (Lee isiokwu David Popovich na Derek Wall dere.) Echiche a na-akwado n'eziokwu ahụ bụ na usoro nri mmadụ dị ka nke ahịhịa ahịhịa karịa anụ anụ. (Chefuo anụ ọhịa—ndị ahịhịa ndị ọzọ nwekwara ha, ma anụ anụ adịghị enwe ezé ịta, n’adịghị ka ụmụ mmadụ na ahịhịa ahịhịa ndị ọzọ.) Eziokwu ọzọ na ụmụ mmadụ mbụ bụ ndị anaghị eri anụ bụ na ndị na-eri anụ na-enwekarị ọrịa obi na ọrịa kansa. karịa ndị anaghị eri anụ.
N'ezie, ndị mmadụ malitere iri anụ ogologo oge tupu ọdịdị nke ederede ederede, ma ọ bụ naanị n'ihi na, n'adịghị ka anụmanụ, ha nwere ike ịme nnwale ndị dị otú ahụ. Otú ọ dị, nke a dị mkpirikpi oge nke iri anụ ezughị iji evolushọn pụtara: dịka ọmụmaatụ, ngwaahịa anụmanụ na-abawanye ọkwa nke cholesterol n'ime ahụ mmadụ, ebe ọ bụrụ na ị na-eri nri bọta na nkịta, ọkwa cholesterol dị na ya. ahụ ya agaghị agbanwe.
ndị anaghị eri anụ mbụ.
Pythagoras onye Gris bụ onye anaghị eri anụ, a na-akpọkarị ndị anaghị eri anụ Pythagorean tupu e mepụta okwu ahụ. (Ndị British Vegetarian Society chepụtara okwu ahụ bụ "onye anaghị eri anụ" n'etiti afọ 1800. Mkpọrọgwụ Latin okwu ahụ pụtara isi iyi ndụ.) Leonardo da Vinci, Benjamin Franklin, Albert Einstein, na George Bernard Shaw bụkwa ndị anaghị eri anụ. (Akụkọ akụkọ nke oge a na-ekwu na Hitler bụ onye anaghị eri anụ, ma nke a abụghị eziokwu, ọbụlagodi na ọ bụghị n'echiche ọdịnala nke okwu ahụ.)
Na-abawanye oriri anụ na 1900s.
Tupu etiti 1900s, ndị America riri anụ dị ntakịrị karịa ka ha na-eri ugbu a. Anụ dị oke ọnụ, friji anaghị adịkarị, nkesa anụ bụkwa nsogbu. Mmetụta dị n'akụkụ mgbanwe mgbanwe mmepụta ihe bụ na anụ bịara dị ọnụ ala, dị mfe ịchekwa na ikesa. Mgbe nke ahụ mere, iri anụ rịrị elu—dịkwa ka ọrịa ndị na-emebi emebi dị ka ọrịa cancer, ọrịa obi, na ọrịa shuga mere. Dị ka Dean Ornish dere:
"Tupu narị afọ a, nri ndị America na-ahụkarị dị obere na ngwaahịa anụmanụ, abụba, cholesterol, nnu, na shuga, ma ọgaranya carbohydrates, akwụkwọ nri, na fiber… Na mbido narị afọ a, na ọbịbịa nke friji, ezigbo usoro njem. , nhazi ọrụ ugbo, na akụ na ụba na-aga nke ọma, nri na ụzọ ndụ America malitere ịgbanwe nke ukwuu. Ugbu a, nri ihe ka ọtụtụ ná ndị mmadụ na United States na-ejupụta n’ihe ndị e ji emepụta anụmanụ, abụba, cholesterol, nnu, na shuga, na ndị na-adịghị enwe carbohydrates, akwụkwọ nri, na fiber.” (“Riekwuonụ ma felata”; 1993; mbipụta 2001; p. 22)
Isi mmalite nke anaghị eri anụ na United States.
A naghị eri anụ anaghị ahụkarị na US ruo 1971, mgbe Frances Moore Lappé's bestseller Diet for a Small Planet pụtara.
Nwa afọ Fort Worth, Lappe hapụrụ ụlọ akwụkwọ gụsịrị akwụkwọ na UC Berkeley ka ọ malite nyocha nke ya gbasara agụụ ụwa. Ọ tụrụ Lappe n'anya ịmata na anụmanụ ahụ na-eri ọka ugboro iri na anọ karịa ka ọ na-amịpụta anụ - nnukwu ihe efu. (Ehi na-eri ihe karịrị 14% nke ọka niile dị na US. Ọ bụrụ na ndị America belata oriri anụ ha site na 80%, a ga-enwe ọka zuru oke iji zụọ ndị agụụ na-agụ n'ụwa.) Mgbe ọ dị afọ 10, Lappe dere Diet for a Small Planet iji kpalie ndị mmadụ anaghị eri anụ, si otú ahụ kwụsị ihe mkpofu nri.
N'agbanyeghị na 60s jikọtara hippies na hippies na anụ anaghị eri anụ, n'ezie, anaghị eri anụ anaghị adịkarị na 60s. Ebe mmalite bụ nri maka obere mbara ala na 1971.
Echiche nke ijikọta protein.
Mana America ghọtara iri nri anaghị eri anụ n'ụzọ dị nnọọ iche karịa ka ọ si mara taa. Taa, e nwere ọtụtụ ndị dọkịta na-akwado ibelata ma ọ bụ ikpochapụ oriri anụ, yana nsonaazụ nke ndị na-eme egwuregwu na ndị a ma ama na-akwado uru ndị anaghị eri anụ. Na 1971 ihe dị iche. Nkwenye a ma ama bụ na onye anaghị eri anụ abụghị naanị adịghị mma, na ọ gaghị ekwe omume ịdị ndụ na nri onye anaghị eri anụ. Lappe maara na akwụkwọ ya ga-enweta nyocha dị iche iche, ya mere ọ mere ọmụmụ ihe gbasara nri onye anaghị eri anụ, na ime nke a, o mehiere nnukwu ihe nke gbanwere usoro akụkọ ihe mere eme nke onye anaghị eri anụ. Lappe chọpụtara ọmụmụ ndị e mere na mmalite narị afọ na oke nke gosiri na oke na-eto ngwa ngwa mgbe a na-enye ha nri ngwakọta nke ihe ọkụkụ ndị yiri nri anụmanụ na amino acid. Lappe nwere ngwá ọrụ magburu onwe ya iji mee ka ndị mmadụ kwenye na ha nwere ike ịme nri osisi "dị mma" dị ka anụ.
Lappe tinyere ọkara nke akwụkwọ ya n'echiche nke "ịjikọta protein" ma ọ bụ "protein na-emecha" - dị ka otu esi etinye osikapa na osikapa iji nweta protein "zuru ezu". Echiche nke imekọ ọnụ na-efe efe, na-apụta n'akwụkwọ ọ bụla nke onye anaghị eri anụ na-edepụta kemgbe, na ntinye akwụkwọ agụmakwụkwọ, akwụkwọ nkà ihe ọmụma, na echiche America. O di nwute, echiche a ezighi ezi.
Nsogbu nke mbụ: echiche nke ngwakọta protein bụ naanị echiche. Emebeghị ọmụmụ mmadụ. Ọ bụ ajọ mbunobi karịa sayensị. Ọ bụghị ihe ijuanya na oke na-eto eto dị iche iche karịa ụmụ mmadụ, ebe ọ bụ na oke chọrọ protein okpukpu iri karịa calorie karịa ụmụ mmadụ (mmiri ara ehi oke nwere protein 50%, ebe mmiri ara ehi mmadụ nwere nanị 5%), mgbe ahụ, ọ bụrụ na protein osisi dị ụkọ, olee otú ehi si eme. ezi na ọkụkọ, ndị na-eri naanị ọka na ihe ọkụkụ, na-enweta protein? Ọ bụghị ihe ijuanya na anyị na-eri anụ maka protein na ha na-eri naanị osisi? N'ikpeazụ, nri osisi adịghị ka "ezughị ezu" na amino acid dị ka Lappe chere.
Dị ka Dr. McDougall dere, “Ọ dabara nke ọma, nchọpụta sayensị ewepụla akụkọ ifo a na-agbagwoju anya. Nature kere nri anyị na usoro nri zuru oke ogologo oge tupu ha adaa tebụl nri abalị. Amino acid niile dị mkpa na ndị na-adịghị mkpa dị na carbohydrates a na-edozibeghị dị ka osikapa, ọka, ọka wit na poteto, n'ọtụtụ dị elu karịa mkpa mmadụ, ọ bụrụgodị na anyị na-ekwu maka ndị na-eme egwuregwu ma ọ bụ ndị na-ebu ibu. Ndị ọgụgụ isi na-ekwu na nke a bụ eziokwu, ebe ọ bụ na agbụrụ mmadụ dị ndụ n'ụwa a. N'akụkọ ihe mere eme nile, ndị na-eri nri anọwo na-ele anya maka osikapa na poteto maka ezinụlọ ha. Ịgwakọta osikapa na agwa abụghị nchegbu ha. Ọ dị anyị mkpa imeju agụụ anyị; ọ dịghị mkpa ka a gwa anyị ka anyị gwakọta isi mmalite protein iji nweta profaịlụ amino acid zuru oke. Nke a adịghị mkpa, n'ihi na ọ gaghị ekwe omume ịmepụta ezigbo protein na amino acid karịa na carbohydrates eke. ”( Mmemme McDougall; 1990; Dr. John A. McDougall; p. 45. – Nkọwa ndị ọzọ: The McDougall Plan; 1983; Dr. John A. MacDougall; p. 96-100)
Nri maka obere mbara ala ngwa ngwa ghọrọ onye na-ere ahịa kacha mma, na-eme Lappe ama ama. N'ihi ya, ọ bụ ihe ijuanya—na nkwanye ùgwù—na o kwetara na o mejọrọ ihe mere o ji bụrụ onye a ma ama. Na mbipụta 1981 nke Diets for a Small Planet, Lappe kwetara na njehie ahụ n'ihu ọha wee kọwaa:
"N'afọ 1971, m kwusiri ike na ntinye protein n'ihi na echere m na naanị otu ụzọ isi nweta protein zuru ezu bụ ịmepụta protein nke na-agbari dị ka protein anụmanụ. N'ịlụso akụkọ ifo ọgụ na anụ bụ naanị isi iyi protein dị elu, m mepụtara akụkọ ifo ọzọ. M na-etinye ya n'ụzọ dị otú a, iji nweta protein zuru ezu na-enweghị anụ, ịkwesịrị ịhọrọ nri gị nke ọma. N'ezie, ihe niile dị nnọọ mfe.
“Ewezuga ihe atọ dị mkpa, ihe ize ndụ nke ụkọ protein na nri sitere na osisi dị obere. Ndị dịpụrụ adịpụ bụ nri na-adabere na mkpụrụ osisi, tubers dị ka poteto dị ụtọ ma ọ bụ akpu, na nri junk (ntụ ọka a nụchara anụcha, shuga, na abụba). N'ụzọ dị mma, mmadụ ole na ole na-ebi na nri nke nri ndị a fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nanị isi iyi calorie. Na nri ndị ọzọ niile, ọ bụrụ na ndị mmadụ na-enweta calorie zuru oke, ha na-enweta protein zuru oke. " (Nri maka obere mbara ala; mbipụta 10th Anniversary; Frances Moore Lappe; p. 162)
Ọgwụgwụ nke 70
Ọ bụ ezie na Lappe ewepụghị agụụ ụwa naanị, ma ewezuga echiche na-ejikọta protein, Diet for a Small Planet bụ ihe ịga nke ọma na-erughị eru, na-ere ọtụtụ nde mbipụta. Ọ rụrụ ọrụ dị ka ihe mkpali maka mmepe nke ndị anaghị eri anụ na United States. Akwụkwọ nri anaghị eri anụ, ụlọ oriri na ọṅụṅụ, ụlọ ọrụ na-arụkọ ọrụ ọnụ na obodo malitere ịpụta na-enweghị ebe ọ bụla. Anyị na-ejikọta 60s na hippies, na hippies na ndị anaghị eri anụ, mana n'ezie, anaghị eri anụ anaghị adịkarị ruo mgbe a tọhapụrụ Diet for a Small Planet na 1971.
N'otu afọ ahụ, San Francisco hippies tọrọ ntọala ọgbakọ ndị anaghị eri anụ na Tennessee, nke ha kpọrọ nnọọ "Ugbo." Ugbo ahụ buru ibu ma nwee ihe ịga nke ọma ma nyere aka kọwaa ihe oyiyi doro anya nke "obodo". "Ugbo" nyekwara nnukwu aka na omenala. Ha kwalitere ngwaahịa soy na US, ọkachasị tofu, nke amabeghị na America ruo mgbe akwụkwọ nri nri nri, nke nwere ntụzịaka soy na uzommeputa maka ime tofu. Ụlọ obibi akwụkwọ nke Ugbo nke akpọrọ The Farm Publishing Company bipụtara akwụkwọ a. (Ha nwekwara akwụkwọ ozi nzipu ozi nke ị nwere ike ịkọ aha ya.) Ugbo ahụ kwukwara gbasara ọmụmụ ụlọ na America, ma zụlite ọgbọ ọhụrụ nke midwives. N'ikpeazụ, ndị Ugbo ahụ emeziwo ụzọ nke ịmụ nwa (na, n'ezie, akwụkwọ edere banyere ya).
Na 1975, prọfesọ ụkpụrụ omume Australia Peter Singer dere nnwere onwe Animal, nke bụ ọrụ ndị ọkà mmụta mbụ gosipụtara arụmụka ụkpụrụ omume maka ịkpọasị anụ na nnwale anụmanụ. Akwụkwọ a na-akpali akpali bụ ihe nkwado zuru oke na Diet for a Small Planet, nke bụ kpọmkwem maka ịghara iri anụmanụ. Ihe nri maka obere mbara ala mere maka anaghị eri anụ, nnwere onwe anụmanụ mere maka ikike anụmanụ, na-ebupụta mmegharị ikike anụmanụ n'otu abalị na US. Na mmalite 80s, òtù dị iche iche nke ikike ụmụ anụmanụ malitere ịmalite n'ebe nile, gụnyere PETA (Ndị mmadụ maka ọgwụgwọ anụrị nke anụmanụ). (PETA kwụrụ ụgwọ maka mbipụta ọzọ nke nnwere onwe anụmanụ wee kesaa ya ndị otu ọhụrụ.)
Ọgwụgwụ 80s: Nri maka New America na ịrị elu nke veganism.
Nri maka obere mbara ala bidoro snowball nke anaghị eri anụ n'ime afọ 70, mana ka ọ na-erule etiti 80s ụfọdụ akụkọ ifo gbasara anụ anaghị eri anụ ka na-ekesa. Otu n'ime ha bụ echiche ewepụtara n'akwụkwọ n'onwe ya, akụkọ ifo na-ejikọta protein. Ọtụtụ ndị mmadụ na-atụle ịga vegan ahapụla ya n'ihi na ha ga-eji nlezianya hazie nri ha. Echiche ụgha ọzọ bụ na mmiri ara ehi na àkwá bụ nri dị mma yana ndị anaghị eri anụ kwesịrị iri ya nke ọma ka ha ghara ịnwụ. Echiche ụgha ọzọ: Ọ ga-ekwe omume ịdị mma site n'ịbụ onye anaghị eri anụ, mana ọ nweghị uru ahụike pụrụ iche (na, n'ezie, eri anụ enwebeghị nsogbu ọ bụla). N'ikpeazụ, ọtụtụ ndị mmadụ amaghị ihe ọ bụla gbasara ọrụ ugbo ụlọ mmepụta ihe na mmetụta gburugburu ebe obibi nke ọrụ ugbo anụ ụlọ.
E mebiri akụkọ ifo ndị a niile n'akwụkwọ 1987 Diet for a New America nke John Robbins dere. Ọrụ Robbins, n'ezie, nwere ntakịrị ozi ọhụrụ na nke izizi - ebipụtalarị ọtụtụ n'ime echiche ahụ ebe, mana n'ụdị gbasasịrị. Uru Robbins bụ na ọ were nnukwu ozi wee chịkọta ya n'otu nnukwu olu ejiri nlezianya dezie ya, gbakwụnye nyocha nke ya, nke e gosipụtara n'ụzọ dị mfe na enweghị ele mmadụ anya n'ihu. Akụkụ nke mbụ nke Nri maka New America metụtara egwu egwu nke ọrụ ugbo ụlọ ọrụ. Akụkụ nke abụọ gosipụtara n'ụzọ doro anya mmerụ ahụ na-egbu egbu nke nri anụ na uru doro anya nke anụ anaghị eri anụ (na ọbụna veganism) - n'ụzọ, na-agbagha akụkọ ifo nke ijikọta protein. Akụkụ nke atọ kwuru banyere nsonaazụ dị egwu nke ịzụ anụmanụ, nke ọbụna ọtụtụ ndị anaghị eri anụ na-amaghị tupu e bipụta akwụkwọ ahụ.
Nri maka New America 'malitere' mmegharị onye anaghị eri anụ na US site na ịmalite mmegharị vegan, ọ bụ akwụkwọ a nyere aka iwebata okwu ahụ bụ "vegan" na lexicon American. N'ime afọ abụọ nke mbipụta nke akwụkwọ Robbins, e hiwere ihe dị ka ọha mmadụ iri anaghị eri anụ na Texas.
1990s: Ihe akaebe ahụike dị ịtụnanya.
Dr. John McDougall malitere ibipụta ọtụtụ akwụkwọ na-akwalite nri anụ anaghị eri anụ maka ọgwụgwọ ọrịa siri ike, wee nweta ihe ịga nke ọma ya kacha ukwuu na 1990 na Mmemme McDougall. N'otu afọ ahụ ka e wepụtara Dr. Dean Ornish's Heart Disease Program, bụ nke Ornish gosipụtara na nke mbụ na ọrịa obi nwere ike gbanwee. Dị ka o kwesịrị ịdị, ọtụtụ mmemme Ornish bụ obere abụba, nke fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nri vegan kpamkpam.
Na mmalite 90s, American Dietetic Association bipụtara akwụkwọ ọnọdụ na nri onye anaghị eri anụ, na nkwado maka veganism malitere ịpụta na mpaghara ahụike. Gọọmenti United States emechaala dochie ndị ochie na anụ na mmiri ara ehi na-akwado nri anọ na Pyramid Nri ọhụrụ, nke na-egosi na nri mmadụ kwesịrị ịdabere na ọka, akwụkwọ nri, agwa na mkpụrụ osisi.
Taa, ndị nnọchianya nke ọgwụ na ndị nkịtị na-amasị anụ anaghị eri anụ karịa mgbe ọ bụla. Akụkọ ifo ndị a ka dị, mana ngbanwe n'ozuzu n'omume banyere nri anaghị eri anụ kemgbe afọ 80 dị ịtụnanya! N'ịbụ onye anaghị eri anụ kemgbe 1985 na onye anaghị eri anụ kemgbe 1989, nke a bụ mgbanwe na-anabata nke ukwuu!
Bibliography: Mmemme McDougall, Dr. John A. McDougall, 1990 Atụmatụ McDougall, Dr. John A. McDougall, 1983 Diet maka New America, John Robbins, 1987 Diet for a Small Planet, Frances Moore Lappe, mbipụta dị iche iche 1971-1991
Ozi Mgbakwunye: Onye malitere veganism nke oge a na onye dere okwu ahụ bụ "vegan", Donald Watson, nwụrụ na December 2005 mgbe ọ dị afọ 95.